آرشیو پنج‌شنبه ۲۱ دی ۱۳۹۶، شماره ۳۹۹۹
کتاب
۸
دین

ایران شناسی اوستایی

کاوه شهریاری

اگر به تاریخچه ایران باستان علاقه دارید و دنبال کتابی بوده اید که بخش های کامل اوستا را مورد بررسی قرار داده باشد، کتاب «اوستا دانشنامه ایران باستان»، یکی از این کتاب هاست. این کتاب کار پژوهشگر ایران شناسی احمد نوری (آریاچهر) است. اوستای به چاپ رسیده کامل ترین برگردان چاپ شده اوستا تاکنون در ایران است که همگی بخش های اوستا شامل گاتها، یسنا، یشت ها، ویسپرد، وندیداد و خرده اوستا را در بر دارد. این کتاب با متن بسیار روان و گویا نگاشته شده به گونه ای که خوانندگان آن بتوانند به آسانی با آن ارتباط برقرار کنند. همچنین در آغاز کتاب تاریخچه ای از اوستا و زبان و دبیره اوستایی و زرتشت آورده شده است. نویسنده کتاب پیش از هر بخش، نخست پیش درآمدی درباره آن بخش نوشته است که به خوبی خواننده و پژوهنده را راهنمایی و آگاه می کند. پژوهش ها و نگارش های انجام شده درباره این کتاب به روز بوده و از دانش های تاریخ و باستان شناسی و ادبیات و دیگر دانش ها و آگاهی های مربوط به ایران شناسی در آنها بهره برده شده است. در بخشی از متن پیشگفتار کتاب آمده است: «ادبیات و فرهنگ هر قوم و سرزمینی یک روزه و یکجا به دست نیامده است. پستی و بلندی ها و جنگ ها و آشتی های بسیاری در درازای تاریخ روی داده تا از راه تجربه، دانش و شناخت آفرینش، فرهنگ و تاریخ سرزمینی ساخته شده است. حال هر چه این ادبیات و فرهنگ و تاریخ ژرف تر و کهن تر باشد تلاش و پایداری های مردم آن سرزمین بیشتر و باارزش تر است. ادبیات کهن ایران زمین نیز نه تنها از این روش دور نبوده بلکه در توفان سخت گذر زمان بهترین و بیشترین روزگاران سخت را درنوردیده و با پایداری مردمانش تا به امروز برجا مانده است. ادبیات زبان گویای تاریخ و فرهنگ، زشتی ها و زیبایی ها، تلخی ها و شیرینی های مردمان یک سرزمین و انتقال دهنده دانش و تجربه پیشینیان به آیندگان است. امروزه بیش از پیش به دانش اوستاشناسی نیاز است و هرچه بیشتر با ایران شناسی و تاریخ و فرهنگ ایران آشنا می شویم پی می بریم که ایران شناسی بدون شناخت اوستا ناممکن و نارساست. همچنین در میان دانش های نوین ایران شناسی به ویژه در دانشگاه ها جای اوستاشناسی بسیار خالی است. نگارنده پیشنهاد می دهد اساتید و دست اندرکاران وزارت علوم و دانشگاه ها تدبیری بیندیشند تا رشته اوستاشناسی به طور کامل در دانشگاه های ایران پایه گذاری شود تا گروه های دانشجویی و پژوهشگران از راه اوستاشناسی به دانش و فرهنگ پیشینیان خود بیشتر آگاه شده و ایران شناسی را کامل تر و بهتر به انجام رسانند.» هنوز از نگارش نخستین اوستا به زبان پارسی امروزی به قلم ابراهیم پورداود یک سده نگذشته است. در این دوره کوتاه (البته نسبت به تاریخ کهن ایران) پس از نگارش اوستا به یاری و دانش استاد ابراهیم پورداود (در سال 1305 خورشیدی)، بسیاری از دانشمندان و ادب پژوهان به ترجمه و نگارش بخش های اوستا پرداخته و آن را در اختیار همگان قرار داده اند اما کامل ترین این نگارش ها و گردآوری ها اوستای استاد ابراهیم پورداود است. ضمن اینکه از بخش برگردان و نگارش «وندیداد» پورداود تاکنون اثری بیرون نیامده یا بهتر است بگوییم در دسترس نیست. مابقی اوستاهای گردآوری شده و موجود به زبان فارسی که از اوستایی به پارسی برگردانده شده خلاصه و اشاراتی از بخش های اوستا است. غیر از خرده اوستا و گات ها که گزارش ها و برگردان های کامل آن به دست فرزانگان و اساتید و موبدان به نگارش درآمده، دیگر بخش ها به طور خلاصه و کوتاه در دسترس است. تنها بخش وندیداد به طور کامل به قلم توانمند هاشم رضی به نشر درآمده است. مابقی دیگر بخش های اوستا (یشت ها، ویسپرد، یسناها) کوتاه و گذراست و متن کاملی از آنها به زبان امروزی در دسترس نیست. نگارنده در بخش های پسین پیشگفتار به چرایی و چگونگی نگارش این کتاب پرداخته و یادآور شده است که برخلاف اوستاهای پیشین که کوتاه یا بخش هایی از آن به چاپ رسیده این کتاب گزارش کامل اوستا است.