آرشیو پنجشنبه ۲۱ دی ۱۳۹۶، شماره ۳۹۹۹
کتاب
۹
زنان

از مطالبات زنان سکولار تا اولتیماتوم امام

مهرا سپینود

«زنان و دولت، پس از انقلاب» کتاب ساده و شسته رفته ای است که هدفش شناخت و تحلیل چرایی و تداوم نابرابری میان زنان و مردان در جامعه ایران است. کتاب حال و هوای یک پایان نامه دانشگاهی را دارد و مفروض اساسی اش این است که دولت یکی از تاثیرگذارترین نهادها بر وضعیت زنان است. نویسنده کتاب، با مراجعه به مطبوعات و منشورات مرتبط با زنان در دوران پس از انقلاب، مسائل زنان در جامعه ایران را بررسی کند. نویسنده در هر فصل، ابتدا به اقدامات دولت و مجلس در مورد زنان پرداخته و سپس مواضع نشریات و تشکل های غیردولتی زنان را واکاویده است. فصل اول سه سال نخست انقلاب را شامل می شود. فصل دوم کتاب به دوره زمانی 1360 تا 1368 می پردازد، فصل سوم به سال های 68 تا 76، فصل چهارم به سال های 76 تا 84 و فصل پنجم نیز دوره نخست ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد را شامل می شود. در فصل نخست کتاب، موضوع حجاب مطرح شده و پرستو سرمدی گزارش می دهد که اولین بار روزنامه کیهان در 16 اسفند 1357، در صفحه اول تیتر «امام خمینی: زن ها باید با حجاب به وزارت خانه ها بروند» را منتشر کرد. به نوشته کیهان، امام خمینی در واکنش به بی حجابی زنان در ادارات، از دولت خواسته بود انقلابی عمل کند: «این را می گویم که به دولت برسد، آن طوری که برای من نقل می کنند، باز همان صورت طاغوت را دارد. در وزارتخانه اسلامی نباید معصیت بشود. در وزارتخانه های اسلامی نباید زن های لخت بیایند. زن ها بروند اما باحجاب باشند. مانعی ندارد بروند کار کنند لیکن با حجاب شرعی باشند، در حفظ جهات شرعی باشند.» کیهان در هفدهم اسفند ماه 1357، مصاحبه ای با حجه الاسلام اشراقی منتشر کرد. داماد امام خمینی در این مصاحبه گفته بود: «باید طبق نظر مبارک امام، حجاب اسلامی در سطح کشور توسط خانم ها با اشتیاق اجرا شود... در مورد اقلیت های مذهبی هم همیشه نظر مبارک امام این بوده که آنها از هر حیث مورد احترام و حمایت باشند. اما اگر خانم های اقلیت مذهبی هم رعایت حجاب اسلامی را بکنند چه بهتر.» پرستو سرمدی می نویسد: «با مطالعه روزنامه ها و نشریات چند سال ابتدایی پیروزی انقلاب می توان روند تدریجی اسلامی شدن فضای جامعه را مشاهده کرد. به تدریج در عکس های منتشر شده در روزنامه ها دیده می شود که زنانی که در مقاطع مختلف انقلاب در تظاهرات شرکت می کنند، با حجاب چادر یا روسری حضور یافته اند. در حالی که پیش از آن، به خصوص پیش از پیروزی انقلاب، زنان بی حجاب و باحجاب با هم در تظاهرات حضور داشتند.» در حالی که پاره ای از زنان سکولار همچنان در برابر مطالبه رعایت حجاب مقاومت می کردند، امام خمینی در تیر ماه 1359، بار دیگر شدیدا از دولت انتقاد کردند که چرا هنوز نشانه های شاهنشاهی را در ادارات دولتی از بین نبرده است. مطابق بازخوانی پرستو سرمدی از مطبوعات آن زمان، امام به دولت بنی صدر 10 روز فرصت دادند تا ادارات را اسلامی کنند. پس از اولتیماتوم امام، از صبح شنبه 14 تیر ماه 1359، ورود زنان بی حجاب به ادارات دولتی ممنوع شد. سرمدی می نویسد: «البته {در آن زمان} هنوز لباس فرم یا آنچه بعدها به نام مانتو مشهور شد، رسمیت نداشت بلکه زنان موظف بودند لباس آستین بلند و پوشیده بپوشند و روسری نیز سر کنند.» در ماه رمضان سال 1360 نیز نماینده دادستان انقلاب در دادگاه مبارزه با منکرات، اماکن عمومی را موظف کرد که تابلویی در معرض دید مشتریان خود قرار دهند با این جمله: «به دستور دادگاه مبارزه با منکرات، از پذیرفتن میهمانان و مشتریانی که رعایت ظواهر اسلامی را نمی کنند معذوریم.» با این حال، تا سال 1363 هیچ قانونی در مجلس شورای اسلامی در زمینه رعایت حجاب تصویب نشد. در سال 63، با تصویب قانون مجازات اسلامی در مجلس، حکم 74 ضربه شلاق برای فرد بی حجاب تعیین شد و رعایت حجاب، که از سال 1360عملا ضروری شده بود، قانونا نیز ضروری شد.