آرشیو پنجشنبه ۲۶ بهمن ۱۳۹۶، شماره ۴۰۲۸
کتاب
۱۲
علم النفس

تن پروری مادر محافظه کاری است

بهار سرلک

فکر فعالیتی تازه دست از سرتان برنمی دارد اما مدام آن را به شنبه موکول می کنید و شنبه که می شود شروعش را لغو می کنید چون ترجیح می دهید وقت خالی بیشتری برای لم دادن داشته باشید. از طرفی سعی می کنید سبک زندگی تان را تغییر دهید اما از برنامه های خودسازی خسته شده اید و با هر شکست ناامید می شوید. با این اوصاف می توان گفت شما کاندیدای مناسبی برای تن پروری هستید. یعنی ششمین گناه کبیره ای که دشوار می توان تعریفش کرد و حتی اسم آن را گناه گذاشت چراکه به مفاهیم مختلفی اشاره دارد اما دم دستی ترین و عام ترین تعریفش بی میلی به حرکت و کوشش و عدم رغبت به درافتادن با سنگ های جلوی پای تان است. اما چرا باید بی میلی به حرکت و تقلا گناه محسوب شود؟ اواگریوس پونتوسی از دین شناسان رهبانی قرن چهارم که زندگی خود را صرف بررسی بحران های روحی ذکرشده در کتاب مقدس کرده بود، هشت گناه کبیره را معرفی کرد: شکمبارگی، بی بندوباری، طمع، اندوه، غضب، رخوت، خودستایی و تکبر. پونتوسی این فهرست را براساس شدت گناه و میزان شرم آور بودن هر گناه تنظیم کرد. «بنابراین شکمبارگی که به مقدار مواد غذایی واردشده به بدن مربوط است، کم زیان ترین گناهان به شمار می آید، در حالی که تکبر، که به ستایش نفس موجود می پردازد، بدترین گناهان شمرده می شود.» اما قرن ششم پاپ گرگوری نسخه به روزتری را ارایه کرد. او «خودستایی» و «رخوت» را به دلیل تشابه شان به «تکبر» و «اندوه» کنار گذاشت و جایگاهی برای «حسد» در نظر گرفت. گرگوری این فهرست را براساس سنگینی گناه، که از طریق میزان بازداری انسان از عشق ورزی به خدا سنجیده می شود، چید: «تکبر، حسد، غضب، اندوه، طمع، شکمبارگی و بی بندوباری.» اما قرن سیزدهم توماس آکویناس با وجود «اندوه» در این فهرست مخالفت کرد چراکه «در نظر او اندوه گناهی روحانی بود نه جسمانی.» تا قرن هفدهم علمای مسیحیت مشغول بررسی این گناه بودند تا اینکه «اندوه» خط خورد و «تن پروری» جای آن را گرفت. «نتیجه هشتصد سال تفکرات دینی مسیحیت به این ختم شد که گناه اندوه در تن پروری ادغام می شود.» در مجموعه کتاب های «هفت گناه کبیره» که انتشارات دانشگاه آکسفورد با مشارکت کتابخانه عمومی نیویورک منتشر کرده، محققان و نویسندگان در مجلداتی مجزا کوشیده اند از طریق یافته های پیشین و معاصر تاثیر چالش های ادراکی و عملی گناهان کبیره را بر معنویت، اخلاق و زندگی روزمره ارزیابی کنند. وندی واستراشتاین، نمایشنامه نویس برنده جایزه پولیتزر، در کتابی که مختص «تن پروری» است با زبانی طنزآلود و کنایه آمیز - که در برگردان فارسی، مترجم گهگاه در انتقال لحن و تبیین محیطی که نویسنده از آن حرف می زند، تلاشی نکرده و بدون پانویس و توضیح بیشتر متن را ترجمه کرده - از انس با کندی، دست کشیدن و بی خیال شدن می گوید: «قول می دهم رویکرد تن پروری موفقیت آمیزترین روش گذران زندگی است. خیلی از ما وقت مان را بر سر دلخوری از رییس، خانواده، رییس جمهور یا حتی خدای خود هدر می دهیم. برنامه تن پروری کمک مان می کند که بپذیریم امید به تغییر اصلا واقعیت ندارد. قدرت همواره در دست اقلیتی نخبه و شایسته است و دلیلی ندارد زندگی مان را به پای نعره های رام نشدنی بر سر قدرت هدر دهیم.» واسراشتاین گناهی را که در قرن چهارم رخوت نامیده می شد، فراگیرترین سبک زندگی این روزهای دنیا می داند و به همین خاطر است که همه از پس انجام آن برمی آیند. او این کتاب را با استفاده از تکنیک آیرونی لفظی، که در آن بین حالت تقریرشده و معنایی که برای آن تعیین می شود تضاد وجود دارد، نوشته است. بنابراین ظاهرا او راهکاری عرضه نمی کند اما در باطن به تمسخر و بیزاری این روش زندگی می پردازد. حتی زمانی که وردی رهایی بخش را که شامل 5 جزو می شود به زبان ساده آموزش می دهد: «به جای آنکه بایستید، بنشینید. خود را رها کنید. دهان خود را بگشایید و اجازه دهید هر آنچه دوست دارید واردش شود. رنج و زحمت بس است. خوشبختی درون من است.» در انتهای بخش اول واسراشتاین ده دروغ رایج درباره تن پروری را از جمله اینکه این گناه «دسیسه ای ضدسرمایه داری» است، فهرست می کند. این دروغ که آیرونی لفظی در آن مشهود است، یادآور نکته ای است که فرانسیس هاچرسون در «پیشگفتار فلسفه اخلاق» به آن اشاره می کند: «اگر مردم به صنعت خو نکنند، ارزانی نیازهای زندگی آنها را به تن پروری تشویق می کند. بالا بردن تقاضا برای نیازها بهترین راهکار است... حداقل از طریق کار اجباری موقت باید تن پرور را مجازات کرد.» واسراشتاین در فصل آخر با عنوان «فراتن پروری» به سبک خود هشدار می دهد که لمیدن و ناظر بی خیال دنیا بودن موقعیت ها را به تباهی می کشاند: «وقتی به تن پروری واقعی برسید، هر نوع میلی برای تغییر دنیا از وجودتان رخت برمی بندد. تن پرورهای واقعی را چه به انقلابیگری... جماعت تن پرورها نه خشمگین اند نه امیدوار. آشوب طلب هم نیستند. آشوب طلبی هم زحمت زیادی دارد. تن پرورها همان نگهبانان کسلی هستند که کنار دروازه وضعیت موجود پاس می دهند.»