آرشیو یکشنبه ۱۹ فروردین ۱۳۹۷، شماره ۴۰۵۹
صفحه آخر
۱۶
در همین حوالی

امروز سالمرگ صادق هدایت است

داستان نویس تاثیرپذیر و تاثیرگذار

جمال میرصادقی

صادق هدایت به عنوان یکی از پیشتازان داستان نویسی مدرن است که هم تاثیرپذیر بود، هم تاثیرگذار. یعنی به عنوان یک نویسنده از دیگر نویسنده های فرنگی و نگاه غربی شان تاثیر می گرفت و همچنین به عنوان یک نویسنده در تربیت دو نسل از نویسندگان هم بسیار تاثیرگذار بود. این دقیقا مصداق همان جمله معروفی است که کارلوس فوئنتس می گوید: «داستان هیچگاه یتیم نبوده است». یعنی نویسنده های پرآوازه دنیا همیشه از هم تاثیر گرفته و برهم تاثیر گذاشته اند. نمونه مشخص تاثیرپذیری صادق هدایت از نویسنده های غربی، کتاب معروف او به نام «بوف کور» است که نه تنها در آن دوران و زمان دور، بلکه امروز و هنوز با سرنوشت روشنفکران ایرانی گره خورده است و تفسیر و توضیح های زیادی از آن ارایه می شود: «بوف کور» نمونه یک داستان کاملا مدرن و سوررئالیستی است که با استفاده از خصوصیت تمثیل و نماد نوشته شده است. بخش های مختلف داستان «بوف کور» از موجود اثیری گرفته تا توصیف ساختمان ها و شهر و پیرمرد خنزرپنزری همه نمونه هایی از استفاده نماد و تمثیل در داستانی است که گستره و شالوده اصلی اش سوررئالیستی است. بدون شک زمانی که صادق هدایت چنین داستانی را نوشت و روانه بازار کرد، هیچ نویسنده ای به فکر نوشتن داستان های سوررئالیستی نبود و طبعا چنین نوشته ای تا اندازه ای حاصل همان تاثیرپذیری از نویسنده های غربی است. در عین حال می بینیم که این نویسنده، به موازات تاثیرپذیری از نویسندگان غربی، آنچنان تاثیرگذاری هم بر نویسنده های دیگر داشته که حاصل آن تربیت دو نوع نویسنده مختلف شده است: یکی نویسندگان واقع گرا مانند احمد محمود و دیگر نویسندگان خالق ادبیات وهمناک مانند غلامحسین ساعدی. علاوه بر همه اینها من فکر می کنم صادق هدایت اولین کسی است که داستان کوتاه را به معنای واقعی به ادبیات داستانی ایران آورد و نوعی تازگی را در داستان ایجاد کرد که در عین اینکه می توانست ناول باشد، ویژگی های داستان کوتاه را هم داشت. اینکه می گویند محمدعلی جمالزاده پدر داستان کوتاه فارسی است، شاید از نظر زمانی درست باشد اما به اعتقاد من پدر داستان نویسی کوتاه فارسی صادق هدایت است که در خلق داستان هایش شیوه های نوین و تازه ای هم داشت.