آرشیو یک‌شنبه ۲۶ فروردین ۱۳۹۷، شماره ۳۱۲۳
صفحه اول
۱
سرمقاله

نمایش اتحاد غربی

دکتر کیهان برزگر ( استاد روابط بین الملل)

پیش بینی این مسئله که آمریکا و متحدان غربی اش، یعنی انگلیس و فرانسه، در این چند روز یک حمله موشکی به سوریه به اتهام استفاده دولت این کشور از تسلیحات شیمیایی علیه معارضان خود خواهند کرد، چندان سخت نبود که البته در بامداد روز گذشته اتفاق افتاد؛ اما هدف این حمله موشکی فراتر از موضع اتهامی جبهه غربی علیه دولت سوریه یا هشدار جدی به ایران و روسیه برای فشار به سوریه در به اصطلاح استفاده نکردن مجدد از این سلاح ها یا حتی به هم زدن معادله سیاسی-امنیتی میدانی در بحران سوریه بود و به نوعی به نمایش قدرت و اتحاد غربی هم مربوط می شود و اینکه جبهه غربی نشان دهد که همچنان خواهان کنترل بر روندهای سیاسی-امنیتی موجود در خاورمیانه است. بی تردید استفاده از تسلیحات شیمیایی امری مذموم و ضدانسانی است. ایران هم که خود قربانی تسلیحات شیمیایی در جنگ با عراق بود، استفاده از این تسلیحات را همیشه محکوم کرده است. اینکه واقعا از این تسلیحات در واقعه اخیر استفاده شده یا اینکه چه کسی از آن استفاده کرده، بحث دیگری است؛ اما واقعیت این است که بوروکراسی غربی و افکار عمومی کشورها درباره این مسئله بسیار حساس هستند و دولت های غربی هم واکنش و برخورد شدید با این مسئله را امری اجتناب ناپذیر می دانند؛ ولی در کنار این واکنش، دولت های غربی اهداف عمیق تر ژئوپلیتیک و گسترده تری را هم دنبال می کنند. در واکنش اخیر، آمریکا و متحدانش در انتخاب بین یک «حمله محدود» و یکباره و یک «حمله گسترده» که به نوعی مواضع ایران و روسیه را هم در بر می گرفت، بعد از چندین روز وقفه در تصمیم گیری و بررسی دقیق، به ناچار اولی یعنی حمله محدود را انتخاب کردند؛ چون توسل به دومی خطر گسترش تنازع بین غرب با روسیه و ایران را در پی داشت که جبهه غربی به هیچ عنوان آمادگی ورود به آن را در شرایط فعلی ندارد. بر همین مبنا، رهبران غربی در اعلامیه های دقیق و فکر شده، هم زمان اعلام کردند که این یک حمله محدود، کارآمد با اهداف مشخص و نه با هدف تغییر رژیم یا شروع جنگ داخلی در سوریه بوده است. واقعیت این است که توسل به حمله محدود تنها راهکار موجود برای ائتلاف غربی بود. این ائتلاف کاملا آگاه است که این حمله تاثیرات میدانی چندانی به نفع مخالفان دولت سوریه نداشته و همانند سابق امیدی برای تغییر توازن سیاسی یا امنیتی در صحنه مذاکرات صلح سوریه در آنها ایجاد نخواهد کرد. به ویژه آنکه با بازپس گیری غوطه شرقی مواضع دولت سوریه تقویت شده و نیروهای مخالف جدی دولت تنها در استان ادلب در شمال سوریه منزوی شده اند که از دمشق و پایتخت بسیار دور است. دولت های خارجی حامی معارضان دولت سوریه هم به تدریج اولویت های دیگری برای سیاست خود در سوریه برگزیده اند. مثلا سعودی ها بیشتر متمرکز به باتلاق جنگ یمن شده اند. قطر بیشتر خواهان خروج از محاصره سعودی ها و اماراتی ها است. ترکیه از زاویه کردی و خطرات امنیت ملی به مسئله سوریه می نگرد. ترامپ در آمریکا استراتژی مشخصی برای میدان سوریه ندارد و حتی اعلام کرده که خواهان خروج نیرو های آمریکایی (دو هزار نفر) از سوریه است.

اروپایی ها هم به دلیل اضطرار ژئوپلیتیک و مسئله سیل پناهندگان و رشد تروریسم خانگی دیگر خواهان تغییر رژیم در سوریه نیستند. همه این تحولات نشان از شکاف در جبهه متحدان غربی و هم زمان سازماندهی مجدد دولت سوریه دارد. ماندگاری دولت سوریه به معنای موفقیت نسبی ایران و روسیه در میدان رقابت ژئوپلیتیک منطقه و تضعیف کنترل و تسلط ائتلاف غربی بر جریان های سیاسی-امنیتی در منطقه است. به تازگی سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در آنکارا دومین دور همکاری برای راه های دستیابی به صلح در سوریه را بررسی کردند که خود به نوعی نشان از موفقیت این همکاری فراغربی است. در سایه تحولات ژئوپلیتیک منطقه ای، ترکیه هم به تدریج منافع خود را در نزدیکی با روسیه (و ایران) عمدتا برای مشروعیت و توازن بخشیدن به نبرد خود با نیروی کردی در شمال سوریه (به تازگی عفرین) دید و به ناچار به این دو کشور نزدیک شد. در کنار این تحولات شکاف اروپا با ترامپ در موضوع خارج شدن یا نشدن از برجام (توافق هسته ای ایران با قدرت های بزرگ)، روش مصالحه و برخورد با بحران هسته ای کره شمالی، اختلافات در حوزه تبادلات و سیاست های اقتصادی، زیست محیطی و... شکاف بی سابقه ای را در جبهه غربی ایجاد کرده و هم زمان شکاف نگرانی ائتلاف رقیب فضاهای سیاسی و استراتژیک منطقه ای و جهانی را به نفع خود به نوعی پر می کند. یکی از اهداف اصلی حمله موشکی بامداد دیروز تاکید بر وجود اتحاد در جبهه غربی است. مشارکت فعال انگلیس و فرانسه با آمریکا در این حمله موشکی، با وجود همه اختلافات آنها با سیاست های ترامپ، به نوعی نشان از نگرانی اروپا از تضعیف ائتلاف غربی و عواقب منفی ژئوپلیتیک دوری اروپا از آمریکا در صحنه معادلات منطقه ای و جهانی است. در کنار این نمایش اتحاد غربی، به این نکته هم باید توجه داشت که قطعا ترامپ هزینه شلیک این موشک ها را به بهانه اقدامی مهم در راستای مهار قدرت منطقه ای ایران به شکلی از اعراب محافظه کار منطقه خواهد گرفت. انگلیس و فرانسه هم با این مشارکت موشکی به فرصت های اقتصادی بیشتری با این رژیم ها دست می یابند.