آرشیو دوشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۷، شماره ۶۷۵۶
اندیشه
۱۵

کتاب پیشنهادی دکتر عباس کاظمی

زنان سبیلو و مردان بی ریش

فهم پذیر کردن مدرنیته ایرانی از خلال مناسبات جنسیتی

کتاب«زنان سبیلو و مردان بی ریش» اثر دکتر افسانه نجم آبادی، نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه هاروارد در رشته مطالعات زنان، جنسیت و تاریخ است. وی در این اثر که به زبان انگلیسی منتشر شده است، می کوشد نشان دهد چگونه جنسیت و تمایلات جنسی همپای مدرنیته در ایران دچار تغییر و تحول شده است. دفتر اول از کتاب «زنان سبیلو و مردان بی ریش» توسط ایمان واقفی و آتنا کامل ترجمه شده است و زمستان 96 چاپ سوم این کتاب از سوی انتشارات تیسا روانه بازار نشر شد. از دیگر آثار نجم آبادی، کتاب «دختران قوچان» است که به بازخوانی عصر مشروطه می پردازد. دکتر عباس کاظمی، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی، در گپ وگفتی با ایبنا، خواندن کتاب «زنان سبیلو و مردان بی ریش» را پیشنهاد داده است. کاظمی این کتاب را «اثری جالب» توصیف می کند و معتقد است که نجم آبادی در این اثر می کوشد دریابد که چگونه با شکل گیری ایران مدرن و اتفاقا از مشروطه به بعد؛ یعنی از اواسط دوره قاجار، شکل جدیدی از مناسبات جنسیتی در ایران پدید می آید. به نظر او تا پیش از آن الگوهای جنسیتی بسیار متفاوت بود و مفهوم زیبایی مفهومی غیرجنسیتی بود و زیبایی هم به مردان و هم به زنان اطلاق می شد. همچنین وی از طریق شعر، نقاشی، ادبیات و داستان به ما نشان می دهد که تا پیش از قاجاریه مفهوم «معشوق» به گونه ای به مرد دلالت داشت و یک مفهوم مردانه بود و زن چندان جایگاهی در این مفهوم نداشت. در حالی که امروزه وقتی ما ابیات عاشقانه ای را از حافظ یا سعدی می خوانیم ممکن است تصویر زن به ذهنمان بیاید. درصورتی که نجم آبادی وقتی ادبیات را می کاود، می گوید این «مرد» است که اغلب به عنوان معشوق کامل در نظر گرفته می شد. تا اینکه در دوره قاجار و آشنایی ایرانیان با غرب نگرش متفاوتی در خصوص جنسیت شکل می گیرد. نجم آبادی این مساله را از طریق آثار و نشانه هایی عنوان می کند که روی نقاشی ها و در ادبیات و کتاب های داستانی وجود دارد.

به زعم کاظمی، هدف نویسنده این است که نشان دهد در دوران جدید چگونه تصور ما از «زیبایی» تغییر کرده است و شکل جدیدی از مناسبات جنسیتی بین مرد و زن پدید آمده است. در واقع نویسنده این اثر، به گونه ای مدرنیته ایرانی را از خلال مناسبات جنسیتی برای مان فهم پذیر می کند. از این رو، به باور دکتر کاظمی خواندن کتاب «زنان سبیلو و مردان بی ریش» برای پژوهشگران ارزشمند است و تصورشان را از گذشته و تاریخ ایران تغییر می دهد. همچنین از سفرنامه ها، نقاشی ها، کتاب های خاطرات و بعضی از کتاب های تاریخی که در آن زمان نوشته شده اند، به مخاطب اطلاعات مفیدی ارائه می دهد.