فخرالنسا رو به شازده می گوید: «پدربزرگ می توانست با یک فرمان ساده یک خیابان آدم را به دم چرخ دنده های تانک و زره پوش بدهد...». اینها را گلشیری 50 سال پیش نوشته است. این سخنان را گلشیری در دهان کهن الگویی از خرد جمعی ما ایرانیان گذاشته است که زنی است زیبا، مغرور، دانا و طناز (طنزگو) که همه فر و شکوهی بازمانده خاندان زورگوی احتجاب را به باد استهزا می گیرد.50 سالگی برای انسان فانی یک عمر است، اما برای اثری باقی آزمایشی است که نشان می دهد اثر هنری می ماند یا از یاد می رود. شازده احتجاب هنوز تازه است، به تازگی همین بهار و اردیبهشتش. باورت نمی شود که گلشیری فقید تنها 32 سالش بود که آن را نوشت. انگار که داستانی است ازلی. شازده احتجاب روایت فروپاشی نظام خان خانی در سنت فرهنگی ایران است؛ بازمانده نظامی که باقی ماندنش نیازمند وجود رعیت است. شازده که دستش پیش فخرالنسا رو شده به شخص عوامی مانند فخری احتیاج دارد که به او لباس های فخرالنسا را بپوشاند و به او وعده خانمی بدهد و در کلفتی نگهش دارد، زیرا اگر فخری های عامی نباشند به زودی روایت مرگ شازده احتجاب ها را از زبان مرادها خواهیم شنید. مرحوم ابوالحسن نجفی درباره شازده احتجاب گفته است: «اما یک موفقیت بزرگ گلشیری واقعا این که این داستان را از هر کجاش باز کنید می توانید بخوانید. نه به خاطر این که وقایع را می دانید و یا اینکه اول یا آخر هم ندارد... بلکه برای این که هر قسمت از این داستان را بخوانید، سلولی است که آن سلول می تواند رشد بکند یعنی وقتی خواننده می خواند و می تواند همه داستان را دربر بگیرد. و این، فکر می کنم خیلی خصوصیت کمیابی است در داستان های معاصر».هوشنگ گلشیری شازده احتجاب را در سال 1348 منتشر کرد، گروه های روشنفکری و محفل های ادبی پرآوازه آن زمان، ناگهان با یک رمان نامتعارف، بسیار تصویری و جذاب روبه رو شدند. چند فیلم ساز به ساخت فیلمی از آن تمایل نشان دادند، اما گلشیری اجازه ساخت فیلم را به فیلم ساز جوان سی ویکی، دوساله ای داد که چندسالی بود از فرنگ برگشته بود و با یک برنامه تلویزیونی درباره سینما و ساخت یکی، دو فیلم مستند و کارگردانی یک پروژه سینمایی به نام «خانه قمرخانم»، نامی برای خود دست وپا کرده بود. این جوان کسی نبود جز بهمن فرمان آرا. سال 1353 بهمن فرمان آرا با ساخت «شازده احتجاب»، از پیشگامان موج نوی سینمای ایران در دهه 50 شد و فیلم درخششی چشمگیر در جشنواره های سینمایی بین المللی و داخلی یافت. گویا همین روزها قرار است تازه ترین فیلم فرمان آرا؛ یعنی «دلم می خواد» اکران شود. این فیلم پس از سه سال برای اولین بار در جشنواره جهانی فیلم فجر به نمایش درآمد.بسیاری عقیده دارند شازده احتجاب، یکی از بهترین اقتباس های سینمایی از یک اثر ادبی در ایران است. ساختار نویی در زمان خودش داشته و از جمله آثار ماندنی سینمای موج نوی ایران است. در این فیلم بهمن فرمان آرا با تکنیک های وقت سینما، از لایه های مختلف زمانی عبور می کند. به نظرم وقت آن رسیده است که شازده احتجاب را دوباره بخوانیم و فیلم فرمان آرا را دوباره ببینیم.