آرشیو پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷، شماره ۴۰۸۴
کتاب
۹
فوتبال

نگاهی به کتاب «یک بازی دو نیمه ای»

فوتبال کارگزار سرمایه داری

رسول مجیدی

فوتبال حالا یکی از پدیده های غیرقابل انکار عصر حاضر است. حتی روشنفکرانی که آن را دون مایه می دانند، نمی توانند تاثیرگذاری اش را در بین توده های جامعه نادیده بگیرند. کارنل سندوس، استاد دانشگاه کمبریج در حوزه جامعه شناسی کتابی دارد درباره پدیده فوتبال که به تازگی به فارسی هم منتشر شده. کتابی با نام «یک بازی دو نیمه ای» که درباره پدیده فوتبال، تلویزیون و جهانی سازی بحث می کند. سندوس که در سال 2001 از دانشگاه اقتصاد و علوم سیاسی لندن، مدرک دکترا گرفته، برای نوشتن این کتاب، پانزده ماه با طرفداران مختلف تیم های اروپایی زندگی کرده. او در فصل اول کتابش می نویسد: «مبنای تجربی و تئوریک این بحث، تحقیقی کیفی و پانزده ماهه است که در انگلستان، آلمان و ایالات متحده انجام شده است. در این مدت روی دوباشگاه چلسی و بایرلورکوزن متمرکز شدم و رفتار هواداران آنها را در سراسر دنیا و به ویژه در مناطق خود باشگاه ها بررسی کردم. در ضمن با برخی هواداران لیگ تازه تاسیس فوتبال در ایالات متحده با محوریت هواداران واشنگتنی، به خصوص هواداران دی سی یونایتد نیز مصاحبه هایی ترتیب دادم. در مجموع با 89 هوادار فوتبال مصاحبه کردم و 44 مسابقه را از نزدیک زیرنظر گرفتم.»

اما ماحصل این تحقیقات چیست؟ کارنل سندوس در فصل ابتدایی کتاب، تعریف منحصربه فردی از واژه هواداری به مخاطب می دهد. از نگاه او هوادار همان خریدار است و هرکسی بیشتر برای تیمش هزینه می کند، میزان هواداری اش از تیم بیشتر می شود. این هزینه می تواند خریدن بلیت استادیوم یا حق اشتراک تلویزیونی مسابقات یا لباس رسمی باشگاه و... باشد. او سپس به دلایل محبوبیت فوتبال در عصر حاضر می رسد و آن را نماد زندگی مدرن و مصرف گرا می داند. او پیوند خوردن فوتبال و تلویزیون را امری منطقی می داند چراکه هردو را به عنوان عناصری برای پر کردن اوقات فراغت می بیند: «مشارکت در ورزش درسراسر قرن نوزدهم یک فعالیت پیش پا افتاده بود، اما تماشای ورزش در این ایام شکل و شمایلی عقلانی به خود گرفته بود و ورزشکاران و تماشاچیان کاملا از هم جدا و مجزا شده بودند. یکی از نخستین باشگاه های حرفه ای انگلستان، باشگاه استون ویلا بود که در سال 1874 اقدام به دریافت هزینه ورود کرد و تا اواخر دهه هفتاد، تماشاچیانش به 20 هزار نفر رسید. دو دهه بعد در مسابقات لیگ انگلستان، جمعیت تماشاچیان به پنجاه هزار نفر رسید. به علاوه نیمه تعطیل شدن روزهای شنبه به افزایش تماشاچیان فوتبال کمک کرد.» سندوس بعد از این به ورود عنصر رادیو و تلویزیون می پردازد: «ظهور سیستم ارتباطات جمعی، به نوعی کاتالیزور تغییر ارزش های فرهنگی محسوب می شد. در کنار انقلاب صنعتی و تولید کشتی بخار، راه آهن و حمل ونقل عمومی که افراد را به راحتی به محل های برگزاری مسابقات می بردند، شاهد تحول فناوری رسانه های جمعی بودیم که جذابیت ها و هیجان مسابقات ورزشی را به مردم منتقل می کرد. رسانه های جمعی بیشتر از هرچیز دیگری به پیشرفت ورزش و تبدیل آن از یک خرده فرهنگ به یک نهاد اجتماعی رو به گسترش کمک کردند.» نویسنده اما در اواسط کتاب پای مفهوم جهانی سازی را هم وسط می کشد و آن را با فوتبال و تلویزیون جمع می زند. او در فصل پایانی کتابش، این مثال جالب را مطرح می کند: «در مطالعاتم متوجه شدم که بنی (هوادار چلسی)، کسی که نهایتا موافق جذب بازیکنان خارجی در فوتبال شد، در کودکی از جذب بازیکنان سیاه پوست و خارجی در تیم چلسی متنفر بوده، زیرا آن زمان ارزش ها و باورهای ذهنی او خارج از فضای فوتبال و برگرفته از الگوهای مصرف و تولید جهانی نبوده است.» دیدگاه او درسراسر کتاب این است که فوتبال عنصری است در خدمت نظام سرمایه داری و مصرف جمعی. او کتابش را اینگونه به پایان می برد: «فوتبال یک پل ارتباطی است: پلی میان تغییرات کلان نظام فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که روز به روز به سمت جهانی شدن پیش می رود و افرادی که توانایی مناسبی برای قرار دادن خویش در موضع مناسب دنیای امروزی از طریق مصرف و مذاکره دارند.»

کتاب «یک بازی دونیمه ای» را رضا شجیع و علی نامدار آزادگان به فارسی برگردانده اند. نثر کتاب می توانست روان تر باشد اما کوشش مترجمان در ترجمه این کتاب ستودنی است. نشرچشمه که این کتاب را با قیمت 21 هزار تومان روانه بازار کرده، پشت کتاب و در توضیح آن نوشته است: «کتاب حاضر برای غربی ها روایت حال و گذشته و برای ما که در حال گذار و توسعه هستیم، روایت آینده ای است که هنوز اتفاق نیفتاده است. نویسنده کتاب پرسش هایی را در این کتاب مطرح می کند و پاسخ می دهد که ذهن انسان ایرانی هنوز پاسخی برای آن نیافته است.»