یکی از شبهات شیطانی که به صورت های مختلف مطرح می شود این است که چرا این همه جنگ در عالم اتفاق می افتد، چرا باید دشمنی با دیگران در این عالم وجود داشته باشد و چرا در اسلام جنگ و جهاد مطرح شده است؟

خداوند متعال در قرآن صریحا می فرماید که اگر خدا می خواست، هرگز جنگی واقع نمی شد و حتی همه را هدایت شده قرار می داد؛ اما سوال این است که چرا خداوند متعال چنین نخواست؟ پاسخ اجمالی این است که کمالی که خداوند برای انسان در نظر گرفته و انسان می تواند به آن برسد، در گرو رفتارهای اختیاری او است و یکی از لوازم اختیار، وجود سلیقه های مختلف و فراهم بودن زمینه انتخاب مسیرهای گوناگون توسط افراد و در نتیجه، امکان بروز اختلاف، جنگ و درگیری بین انسان ها است.

این شبهات از گذشته وجود داشته و مصلحان و انبیاء سعی کرده اند با در نظر گرفتن میزان فهم مردم، این مسائل را برای آنها حل کنند. امروزه نیز که همه مسائل به زبان علمی مطرح می شود، جا دارد که چنین موضوعاتی به صورت علمی تبیین شود و روشن است که حوزویان در این زمینه مسئولیت بیشتری نسبت به سایرین بر عهده دارند.

کسانی که به این شبهات پاسخ داده اند، به دو گروه الهیون و مادی گرایان تقسیم می شوند. مادیین نیز به دو گروه سنتی و دیالکتیک تقسیم می شوند. دسته اول از مادیین معتقدند عالم ماده در نتیجه یک انفجار اتفاقی ایجاد شده و پس از آن سلسله ای از اتفاقات منجر به خلقت کره زمین، رویش گیاهان، پیدایش حیوانات و سرانجام، پدید آمدن انسان در روی زمین شده است. از جمله این اتفاقات، نزاع، درگیری و جنگ هایی است که بین موجودات مختلف از ابتدا بوده و پس از آن نیز ادامه یافته است.باید در حد توان از بروز درگیری ها کاست؛ لذا نهادهایی مانند سازمان ملل تشکیل شده است. البته اگر آمار دقیقی ارائه شود، شاید مشخص شود که بعد از تشکیل این سازمان ها آمار جنگ و جنایت بیشتر شده است.

اما از نظر دیالکتیست ها اساس هستی بر پایه تضاد است و اگر تضاد وجود نداشت، هیچ پدیده ای در عالم به وجود نمی آمد. طبیعتا پیدایش جنگ ها نیز نتیجه تضاد بین جوامع است. گاهی نیز برای توجیه نظریه خود ادعا می کنند که در سایه این جنگ ها، پیشرفت هایی هم حاصل شده که بدون جنگ و درگیری به دست نمی آمد.

به هر حال در برخی شرایط گریزی از تضاد و تقابل بین جوامع نیست،سوالی که در چنین شرایطی مطرح می شود این است که چگونه باید با این پدیده مواجه شد؟ اشخاص منصف و معتدل در برابر این سوال معتقدند باید کوشید با گسترش محبت و عدالت از درگیری و نزاع پیشگیری و کاری کرد که حتی المقدور از خسارات جنگ کاسته شود. اما سخن در این است که کدام نظام ارزشی می تواند از افزایش خسارت ها جلوگیری کند و این نظام چگونه حاصل می شود؟

مسئله مهم این است که چگونه باید جنگ را مدیریت کرد که از درگیری های بی حاصل پیشگیری شود و خسارات کمتری وارد گردد؛ چون به هر حال حداقل یک طرف نزاع در اختیار ما نیست. شاید کسانی مثل رئیس جمهور آمریکا بخواهند با بمب های اتمی نقاط مختلف دنیا را مورد تهاجم قرار دهند. طبیعتا در چنین شرایطی نمی توان دست روی دست گذاشت و بی تفاوت بود؛ بلکه باید برنامه دفاعی مناسبی داشته باشیم.

بدون دفاع در برابر متجاوزان، همه ارزش ها و مصالحی که خداوند از خلقت انسان بر روی زمین در نظر داشته، از بین می رود. لذا وجود قوانین مناسب برای دفاع و جهاد در جهت تامین مصالح جامعه و تحقق اهداف الهی امری لازم و ضروری است.

قوانین جنگ در اسلام مشخص است، اما نیاز به تبیین دارد،طبع انسانی ابتدائا تمایل به جنگ ندارد؛ حال اگر وظیفه الهی و انسانی اقتضا کند که کسانی در جنگ شرکت کنند، چه باید کرد که انگیزه جنگیدن در افراد به وجود بیاید؟

اسلام از شیوه های مختلفی در جهت ایجاد انگیزه برای شرکت مسلمانان در جهاد استفاده کرده است. یکی از این روش ها که برای افراد ضعیف الایمان مورد استفاده قرار گرفته، تشویق مسلمانان به شرکت در جهاد برای کسب غنائم جنگی است؛ البته مخاطب این آیات کسانی هستند که غیر از جلب منفعت دنیایی به فکر امور دیگر نیستند و این امر لطف خدا نسبت به این گروه است که حتی این عده نیز از جهاد محروم نشوند.

تهییج حس غلبه بر دشمن شیوه دیگر قرآن برای تشویق به مشارکت در جهاد است. باید توجه داشته باشیم که این اهداف در اسلام اصالت ندارد و از جمله عوامل مشترک بین متدینین و مادیون است که اسلام نیز آنها را نفی نمی کند، تا افراد ضعیف الایمان نیز انگیزه ای برای شرکت در جنگ بیابند و از این طریق مصالحی که برای جامعه در جهاد نهفته است، تامین شود.

این روش شبیه کار پدر و مادری است که داروی تلخ را با شربتی شیرین آمیخته و به فرزند بیمارشان می دهند. گرچه کودک این دارو را به خاطر شیرینی آن می خورد؛ اما در عین حال از منافع دارو نیز بهره مند می شود. لذا تشویق به شرکت در جهاد برای رسیدن به غنیمت یا انگیزه های شبیه آن، شیوه ای است برای اینکه حتی افرادی با پایین ترین درجه ایمان نیز از منافع جهاد بهره مند شوند.

قرآن کریم برای ایجاد انگیزه در افرادی که ایمان متوسطی دارند، روش دیگری را به کار می گیرد و آن وعده معامله ای پرسود است؛ خداوند متعال جان شما را در مقابل بهائی ارزشمند می خرد. طبیعتا در یک معامله هرچه سود بیشتر باشد، برای فرد مطلوب تر است. خداوند متعال مسلمانان متوسط الایمان را به معامله ای دعوت می کند که در آن جان خود را بدهند و در مقابل، از سودی بی نهایت بهره مند شوند. در این معامله انسان، باقی مانده عمر خود را که روزی به پایان می رسد، به خدا می فروشد و در مقابل، خداوند او را از عذاب ابدی نجات داده و عمری بی نهایت از نعمات بهشتی بهره مند می کند.

پیشنهاد چنین تجارتی از سوی خداوند حکیم، عادل و صادق، نقش مهمی در ایجاد انگیزه برای مومنان واقعی ایفا می کند،بنده کسی را می شناسم که چهل شب جمعه از شهری دیگر به قم می آمد و در مسجد جمکران احیا می گرفت، برای اینکه خداوند شهادت را نصیبش کند! شما کدام مکتب را می شناسید که بتواند افرادی را با چنین انگیزه هایی پرورش دهد؟

خداوند متعال برای افرادی که معرفت و ایمانی قوی تری دارند، با شیوه هایی فراتر از امور مادی ایجاد انگیزه می کند.ازسخنان، وصیت نامه ها و خاطرات برخی شهدا می توان فهمید که آنها انگیزه ای فراتر از بهشت و تجارت با خدا داشتند و بقدری همتشان بالا بوده که نه نگرانی از عذاب جهنم داشتند و نه طمعی برای رفتن به بهشت. کسی که عاشق باشد، نگاهش به هدیه معشوق نیست؛ بلکه خود معشوق برای او اصل است و همین که از دست معشوق هدیه ای بگیرد، برایش ارزشمند است.

امام حسین(ع) به کربلا نرفت که از طریق شهادت به بهشت برسد؛ او به دنبال معامله با خدا نبود؛ بلکه فقط به خاطر عشق به خدا، چنین کرد؛ او خود را فدا و خانواده اش را بی سرپرست کرد تا خدا را ببیند.

اگر کسی بپرسد چنین ادعایی از شخصیتی مثل سیدالشهدا (ع)که امام معصوم است، پذیرفته است؟می گوییم: آری؛ ما هرگز نمی توانیم مراتب کمال آن حضرت را حتی درک کنیم؛ اما سیدالشهدا مکتبی را معرفی کرد که هزاران شاگرد در این مکتب و بر اساس مبانی آن تربیت شدند و نمونه های درخشانی از کاری که آن حضرت کرد تا روز قیامت به منصه ظهور خواهند رسید.

اگر تاریخ دفاع مقدس را بررسی کنیم، نمونه های بارزی از شاگردان مکتب سیدالشهدا را خواهیم دید که برای نجات از عذاب جهنم یا به طمع به بهشت، به جبهه نرفتند؛ برخی از شهدا در وصیت نامه هایشان تصریح کردند که تنها هدفشان از آمدن جبهه این بوده که «لتکون کلمه الله هی العلیا».