آرشیو چهار‌شنبه ۲۰ تیر ۱۳۹۷، شماره ۴۱۳۱
صفحه اول
۱
سرمقاله

رفع ابهام برای مسکو

نعمت الله ایزدی ( سفیر پیشین ایران در اتحاد جماهیر شوروی و فدراسیون روسیه)

مشورت ها، رایزنی ها و تبادل هیات های دیپلماتیک میان ایران و روسیه همواره ادامه داشته و در این شرایط حساس هم می تواند ادامه داشته باشد. اما خبر سفر علی اکبر ولایتی، با پیامی از جانب مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری اسلامی ایران برای رییس جمهور روسیه به مسکو، جنس متفاوتی از دیگر رایزنی ها و مشورت ها دارد. اینکه پیامی از جانب مقام معظم رهبری برای ولادیمیر پوتین برده شود موضوعی علی حده است...

در واقع معنای ارسال پیام در این سطح به معنای این است که قرار است تهران و مسکو، باب مراوده ای تازه و فراتر از گذشته را باز کنند. قطعا مادامی که محتوای پیام هایی که گفته می شود قرار است همراه با مشاور امور بین الملل رهبری به رییس جمهور روسیه تقدیم شود، نمی توان در مورد متن و جزییات آن اظهارنظر کرد. اما چند چیز را می توان از فرم و شکل این اقدام برداشت کرد. اول از همه اینکه بر اساس آنچه از شرایط کنونی بر می آید نه قرار است و نه لزومی دارد ایران گام تازه ای بردارد و اقدام تازه ای انجام دهد، چرا که مسوولیت ها و تعهدات خود را بر مبنای توافق های بین المللی به انجام رسانده است. نکته دوم این است که ارسال چنین پیامی بیش از هر چیز اهمیت مسائل و تحولات اخیر در روابط دوجانبه را برای روس ها تبیین خواهد کرد. در واقع چنین پیامی نشان می دهد که تحولات جاری، آنقدر مهم است که لزوم برقراری تماس در چنین سطحی پیش می آید.

در مسکو، قطعا استقبال خوبی از این رویداد می شود. ولادیمیر پوتین احساس می کند که سطح روابط به جایگاه و درجه ای رسیده است که مخاطب چنین پیامی قرار می گیرد. تفاوت وجود دارد میان زمانی که رییس جمهور روسیه به تهران سفر می کند و به عنوان بخشی از تشریفات استقبال با بالاترین مقام ایران گفت وگو کند یا اینکه به اختیار مخاطب یک پیامی از سوی بالاترین مقام های سیاسی و رسمی ایران قرار بگیرد. چنین پیامی قطعا چه مسائل سیاسی در چارچوب روابط دوجانبه و چه مسائل منطقه ای و بین المللی جاری را مورد پوشش قرار می دهد. طبیعی است که چنین چیزی از سوی پوتین مورد استقبال قرار بگیرد، چرا که هم نشان دهنده ارتقای روابط دوجانبه بین مسکو و تهران است و هم از جهت دیگر باعث می شود رییس جمهور روسیه بتواند با دریافت این پیام در مجامع بین المللی و گفت وگوهای بلندپایه خود را به عنوان فردی مورد اعتماد تهران و بالاترین مقام های ایرانی معرفی کند. چنین جایگاه باعث می شود که هم دست پوتین برای اظهارنظر از جانب تهران در گفت وگوهای دیپلماتیک پیش رویش بیشتر شود و هم اجازه می دهد که شخصا در این جایگاه از اعتماد ایران به نفع خودش هم بهره برداری کند.

موضوع دیگری که پیامد طبیعی این ارتباط است، این است که هرگونه تردیدی را در بین مقام های روس نسبت به جایگاه مسکو در دستگاه سیاستگذاری تهران از بین ببرد. به اعتقاد من اگر در میان مقام های بلندپایه روس، تا امروز کوچک ترین تردیدی وجود داشت که تهران نسبت به روسیه دیدگاهی ابزارگرایانه، منفعت طلبانه یا فرصت طلبانه ای باشد، با ارسال این پیام از بین خواهد رفت. در واقع این فرصت برای سیاستگذاران مسکو و رییس جمهور این کشور فراهم شده است که اگر کوچک ترین شکی در مورد رفتارها، سیاست ها یا اقدامات تهران داشتند یا نسبت به نیات و انگیزه های گروهی از مقام ها یا سیاستمداران ایرانی سوتفاهمی وجود داشت، از بین برود و رفع ابهام شود. می توان گفت با این سفر و این پیام، برای مسکو روشن خواهد شد که تهران به عنوان یک همکار سیاسی جدی قابل اتکا است. شاید بتوان گفت که شکل و صورت این پیام خود متضمن بخشی از معنا و محتوای این پیام است. همین که ایران در بالاترین سطح در زمینه روابط دوجانبه اطمینان می دهد و ابراز علاقه می کند و از آنها می خواهد که رابطه با تهران را جدی بگیرند. به نظر من این یک فرصت بسیار مناسب برای مسکو است، اگر تاکنون تردیدی داشتند یا نگران بودند که تعهدی بکنند و بعدها به دلیل تعلل یا تغییر سیاست تهران، زیر بار این تعهد تنها بمانند، امروز می توانند اطمینان داشته باشند.

قطعا نباید فراموش کرد که حد روابط تهران و مسکو، قطعا در چارچوب منافع ملی دو طرف تعریف می شود. با وجود اینکه با این اقدام می توان از ارتقای بیشتر روابط دوجانبه صحبت کرد، اما همچنان مساله منافع ملی مرز اقدام ها چه در تهران و چه در مسکو خواهد بود و دو طرف هیچ یک حاضر نخواهند شد از منافع ملی خود به خاطر روابط دوجانبه بگذرند. تنها تفاوتی که ایجاد می شود این است که ابهام ها برای مسکو برطرف می شود و برای پوتین روشن خواهد شد که اگر تاکنون شکی وجود داشت که بخشی از منافع ملی روسیه در رابطه سازنده و فعال با تهران تامین می شود، حالا اطمینان خواهد یافت که رابطه با تهران تامین کننده منافع ملی تهران است. ارسال پیامی در این سطح، نشان می دهد که سیاست خارجی تهران در قبال مسکو، خارج از تمامی جناح بندی ها و مباحث سیاسی و افراد است.