آرشیو چهارشنبه ۲۰ تیر ۱۳۹۷، شماره ۳۱۹۱
ادبیات
۹
مرور

تاریخ فشرده ادبیات جهان

«درس گفتارهای ادبیات جهان» عنوان کتابی است از گرنت ال.وات که مدتی پیش با ترجمه گروهی از مترجمان و ویراستاری عظیم طهماسبی توسط نشر نیلوفر به چاپ رسید. نویسنده این کتاب، متخصص در آثار شکسپیر، ادبیات انگلیسی، ادبیات داستانی مدرن آمریکا و مطالعات میان رشته ای است و کتاب حاضر نیز ترجمه درس گفتارهای ویدیویی اوست که توسط شرکت آموزش ویرجینیا تهیه شده است. گرنت ال.وات در این درس گفتارها کوشیده تا به صورت فشرده تاریخ ادبیات جهان را بررسی کند و عنوان فرعی کتاب نیز، از حماسه گیلگمش تا هزارتوهای بورخس، گویای این موضوع است. عظیم طهماسبی در بخشی از مقدمه اش درباره این کتاب نوشته: «گرنت ال.وات بر مبنای منطقی روشن و رویکردی نوین، تاریخ ادبیات جهان را از آغاز تا امروز به شکلی فشرده و با گزینش و تحلیل شاهکارهای ادبیات و شماری از آثار مهم ادبی تحلیل و واکاوی کرده است. ایشان به دو موضوع ادبیات و تاریخ توجه ویژه ای داشته است؛ همچنان که خود وی در درس گفتار نخست –که چونان مقدمه این اثر است- بیان می کند تلقی اش از ادبیات همان تلقی عمومی و رایج در نزد مردم است که شامل شعر، رمان، داستان کوتاه و نمایش نامه می شود، البته در این مجموعه برخی کتب دینی و متون فلسفی که دارای جنبه های ادبی اند نیز بررسی شده اند. از دیدگاه وی کتب مقدس پیوندی نزدیک با حماسه دارند و همانند آثاری چون گیلگمش، ایلیاد و ادیسه، انئید و بیوولف جهان بینی مردم زمانه خویش و فرهنگ آنان را بازتاب می دهند و جزیی از تجربه ماندگار فرهنگ و ادبیات ملت های گوناگون شمرده می شوند، از این رو چندان شگفت نیست که واکاوی آثار حماسی یادشده در بخش نخست کتاب پیش رو در کنار عهد عتیق (انجیل عبرانی)، بهاگاوداگیتا، و عهد جدید آمده است. نگرش به تاریخ در اثر حاضر گاهی ناظر به خود اثر ادبی است که گرنت وات آن را بخشی از ادبیات می داند که همچنان می تواند به مشکلات و نیازهای انسان معاصر پاسخ دهد. او در شیوه نگرشش به تاریخ در پی آن است تا تاثیر و نقش آثار را در فرهنگ هایی که خود پدیدآورنده آن هاست تعریف نماید و این نکته را توضیح دهد که چگونه اثر ادبی تاملات مردم فرهنگ خاصی را بازمی گوید و خواننده امروز از لابه لای آن آثار به چه دیدگاه و اندیشه ای درباره آنها دست می یابد. بر این مبنا ایشان تبادلات فرهنگی ملل را در طی زمان بخشی از تجربه ای جهانی می یابد که دائما در حال انتقال، جابه جایی، آمیزش، دگرگونی و پویایی است.»

در این کتاب، علاوه بر اینکه به شباهت ها در تجربه های ادبی پرداخته شده، به اختلاف ها و تمایزهای آثار ادبی نیز توجه شده است. همچنین به کرات به پیوند میان آثار ادبی معاصر با آثار کهن حماسی و کتاب مقدس و رمانس ها اشاره شده است. آن طور که ویراستار کتاب نیز تاکید کرده است، سیر درس گفتارهای این مجموعه نه با تمرکز بر ادبیات غربی و نگاه اروپامدارانه که بر پایه «نگاه جهانی به ادبیات و با رویکرد میان رشته ای» پیش رفته است.

«درس گفتارهای ادبیات جهان» شامل چهار بخش اصلی است و هر بخش هم دوازده درس گفتار را دربر گرفته است. در درس گفتار نخست که می توان آن را مقدمه نویسنده نیز به حساب آورد، درباره کلیات و درونمایه کتاب و اهداف آن صحبت شده است. ویراستار کتاب درباره برخی از مباحث مطرح شده در بخش های بعدی کتاب نوشته: «...از لابه لای شماری از درس گفتارهای بخش سوم و چهارم حساسیت و کنجکاوی خواننده نسبت به پیدایش مکاتب و جنبش های رمانتیسم، رئالیسم و ناتورالیسم، سوررئالیسم، اکسپرسیونیسم، مارکسیسم، فرویدیسم، مدرنیسم، پست مدرنیسم و حتا پست کولونیالیسم و تاثر و بازتاب آنها در ادبیات برانگیخته می شود. در اغلب موارد توجه به این مکاتب و جنبش ها نه به طور مستقل و جداگانه که از خلال بررسی آثار ادبی و دگرگونی و تغییر در فرم و مضمون آنها، که توام با اشاره هایی به تغییر در نظام های اجتماعی و سیاسی و معرفت شناسی است، عرضه می گردد. درواقع همین جنبه های کتاب حاضر وامداری آن را به تاریخ نگاری نو و مطالعات فرهنگی می نمایاند و اعتبارش را در نظر خواننده می افزاید. به هر روی این اثر می کوشد تا چشمان مخاطب را به افق وسیع ادبیات جهان بگشاید و شوقش را برای خواندن آثار مهم ادبی برانگیزد و ابزاری در اختیارش گذارد تا با کمک آن نگرشی خرد و کلان به ادبیات داشته باشد، یعنی قادر گردد تا علاوه بر لذت خواندن اثر ادبی و درک زیبایی ها و جنبه های هنری و مفاهیم انسانی اش، آن را در بافت فرهنگی بزرگ تر و جهانی بنشاند و جایگاهش را در تاریخ ادبیات جهان بازشناسد.» مسعود فرهمندفر، مهسا جعفری، علی کیانی فلاورجانی، سحر داورپناه، فهیمه میرزاپور و یاسر لطفی مترجمان این کتاب هستند.