در آستانه سالگرد تولد لوئیس بونوئل بزرگ و در پاسخ به این پرسش که بونوئل چه نسبتی با جامعه امروز ایران و ما ایرانی ها دارد، باید بگویم که قاعدتا بونوئل خدانشناس و ضد اخلاق نمی تواند و نباید با جامعه اخلاقی ما ربط و مناسبتی داشته باشد.

فیلمساز بی ایمان و خداناباوری که معتقد بود تصادف رهبر حقیقی عالم حیات است و ما انسان ها به صورت کاملا تصادفی خلق شده ایم و هیچ ضرورتی نداشته که این دنیا به وجود بیاید و ما در آن زندگی کنیم و بمیریم. کسی که می گفت ایمان به خدا در زندگی و رفتار من کمترین تغییری نمی دهد و نمی توانم باور کنم که یک نیروی ماوراءالطبیعی بی وقفه مرا زیر نظر دارد و سلامتی و امیال و اشتباهاتم را دنبال می کند.

اما همین انسان بی ایمان و خداناباور، فیلمی ساخته است به نام نازارین از روی رمان مشهور نویسنده اسپانیایی، بنیتو پرز گالدوس؛ درباره کشیشی شریف و پرهیزکار به نام نازارین که به گفته بونوئل می خواهد در توافق با روح و مسیحیت زندگی کند.

چگونه یک ملحد می تواند فیلمی درباره یک کشیش بسازد بدون اینکه بخواهد او را تحقیر کند یا اندیشه و ایمان او را زیر سوال ببرد و در نهایت یک فیلم ضد مسیحی/ دینی تحویل دهد؟ بونوئل این کار را نمی کند همان طور که پازولینی مارکسیست این کار را با مسیح در انجیل به روایت متی نمی کند.

چرا که بونوئل به گفته خودش اگر بواسطه ایمان، مسیحی نباشد بواسطه فرهنگ، مسیحی است. به همین دلیل نازارین را نباید یک فیلم ضد کاتولیکی/ ضد دینی حساب کرد چرا که آنچه به قهرمان آن یعنی نازارین، امید و انگیزه برای حرکت می دهد، اعتقادات و ایدئولوژی دینی اوست هرچند او در زندگی اش شکست می خورد و بتدریج در مقابل فشارها، سختی ها، بی عدالتی ها، انکارها و فقر، ایمانش به خداوند و جامعه را از دست می دهد.

پانویس: نقل قول های بونوئل از کتاب با آخرین نفس هایم، خاطرات بونوئل. ترجمه علی امینی نجفی و کتاب میل روشن هوس، خوزه دلاکولینا و پرز تورنت، ترجمه سیمین زرگان.