نت ها بی تقصیرند. ساز که کوک نباشد، «دو» خارج می شود، «ر» جایش را به «می» می دهد. «فا» می ماند میان یک «سل» فالش. «لا» و «سی» بی صدا یک گوشه به امید برگشت «دو» می مانند. دست گرچه هنرمند، نت ها گرچه درست، اما ساز که کوک نباشد، جهنمی می شود که فقط ناله نت به گوش می رسد. آن وقت است که هیچ یخی این آتش جهنم را خاموش نمی کند. جهنمی که هیزمش نت های در دل مانده است. فقط می شود از آتش نت ها دست های مان را گرم کنیم. نت هایی را که هیچ مطربی از روی شان نمی زند آتش بزنیم و بنشینیم دورش. دور آتشی که از همین «دو»، «ر»، «می»ها بلند می شود. شاید دست های مان که گرم شود ساز را روی زمانه کوک کنیم و بداهه بنوازیم، تا کسی به ساز ما برقصد.

رمان «یخ در جهنم» حکایت همین نت های دردل مانده، در زمان های ناکوک است. حکایت مریم دختر حاج ابوالقاسم که از لحظه تولد با دنیا سر ناسازگاری داشته و طی سال ها آنقدر پوست اندازی می کند تا دوباره از نو متولد شود.

قصه مریم و برادرش با یک زایمان سخت در شبی که احمدشاه برای بردن دختر ظهیرالسلطان، توپ در می کند، شروع می شود. آن شب در تهران توپی در می شود، بدرالملوک به خانه بخت می رود و مریم به دنیا می آید. هیچ کس خبر ندارد دست سرنوشت برای هردوشان چه رقم زده. هیچ کس نمی داند تاریخ قاجار به انتها رسیده. تاریخ تغییر می کند. آدم ها تغییر می کنند. مریم دختر یک خانواده سنتی تغییر می کند. دختری که سنت ها و زمانه هیچ کدام نتوانستند جلوی تغییرش را بگیرند. همان طور که هیچ کس نتوانست جلوی تغییر تاریخ قاجار به پهلوی را بگیرد. مریم در دوران پرالتهاب تاریخی ایران چشم گشوده و با کودتای سید ضیاء، کودتا کرده و وقت پادشاهی رضاشاه دوباره متولد شده.

دوقلوها هرچند فرزند سوم و چهارم حاج ابوالقاسم هستند اما با تولدشان خانه پر از شور و شعف می شود. مدتی گذشته، دختر اسمی ندارد و در گوشش اذان خوانده نشده. موقع خواندن اذان اولین تخم نفاق میان دختر و پسر پخش زمین خانواده می شود: «بیا این لچک به سر رو بگیر و اون گل پسر رو بده ببینم.»

دختر، مریم نامیده می شود و پسر محمدحسن. پسری که قرار است عصای دست پیری پدر باشد. هرچه بزرگ تر می شوند ریشه های تفاوت بین شان جان می گیرد. از همین ریشه ها عنصر لجبازی در مریم شکل گرفته. مریم دوست دارد لباس های پسرانه بپوشد و محمدحسنی باشد که قرار است به مکتب برود و درس بخواند. دلش نمی خواست شبیه خواهران بزرگ تر منتظر بازشدن بختش باشد. «مریم با جبه ماهوت شتری رنگ و شالی قهوه ای به کمر، شلوار سیاه گشادی به پا و کلاه نمدی طرح داری بر سر و محمدحسن با چارقد ململ سفید و شلیته و دامن زرد، جلیقه گلدوزی شده مخمل و شلوار سفید چسبان، دم در ظاهر شدند، در حالی که کاملا از ابتکارشان به وجد آمده بودند. اخم های حاج آقا در هم رفت. داد کشید: کی تن پسر من لباس زنونه کرده؟ کدوم پدرسوخته ای این دو تا رو این شکلی کرده؟»

تهران قحطی و بیماری آمده. خانواده حاج ابوالقاسم از ترس به ییلاق رفته اند. در همان روزها اولین بار مریم هم با قحطی فرهنگ خانواده دست و پنجه نرم می کند. وقتی پدر به پسر شنا یاد می داد و مریم فقط نظاره گر بود. مریم دختر قحطی زمانه و خانواده است. در تهران مبارزه شروع می شود، مریم، دختر لچک به سر هم مبارزه در خانواده را آغاز می کند. در اولین قدم علیه حاج ابوالقاسم و حاج خانم جان قیام می کند، تا به مکتب برود. مکتب راهی می شود تا با دختری به نام گلرخ آشنا شود. هرچند خانم جان مخالف رفتن او به خانه گلرخ است اما او با هر ترفندی می رود. گلرخ دختری از خانواده ای فرهنگی است. پدرش بیگی خان در روزنامه رعد کار می کند و استاد تار است. مادرش گوهرخانم بیشتر وقتش را با روزنامه می گذراند. مطالب روزنامه شکوفه را که مخصوص زنان بوده برای مریم و گلرخ می خواند.

قسمتی از جسارت مریم ریشه در پدرش دارد که در جوانی با مخالفت پدر از مشهد راهی تهران شده و قسمتی در خانه بیگی خان. مریم با خواهش و تمنا بدون اینکه خانواده بفهمد از بیگی خان درخواست یاد دادن تار می کند. ابتدا بیگی خان مخالفت کرد اما وقتی اشتیاق او را دید کوتاه آمد. مریم غیر از تار در خانواده بیگی درس زندگی هم می آموزد و روزبه روز تغییر می کند: مانند اوضاع سیاسی کشور که در حال تغییر است. مریم تلاش کرد تا مثل برادرش شنا یاد بگیرد اما از قحطی فرهنگی خانواده که همیشه با او مخالف بودند، مجبور می شود همه عمر بر خلاف آب شنا کند. عاشق یک مرد زرتشتی می شود. مرد به عشق مریم دینش را تغییر می دهد. بعد از ازدواج مریم آرام نمی شود، به خاطر اختلاف فرهنگ و تضادها در خانواده شوهر، مبارزه را دوباره ازسرمی گیرد: آشوب، جنگ، فرهنگ، تضاد.

کشف حجاب، پوست اندازی مریم، تولدی دوباره و رضاخانی دیگر. مریم با همه مشکلات روبه روی خرافات خانواده می ایستد تا نسل بعدی دانسته دستخوش تغییر شود. رضاخان راه آهن می کشد. مریم در خانواده به سمت آینده پل می زند. خواهرش را از شر خواستگاری که نمی خواهد نجات می دهد. برادر را از ازدواج اجباری فرار می دهد و برای تحصیل به خارج می فرستد. خرافات زندگی اش را نابودکرده اما او از پا نمی افتد. عصای خوش تراش پدر نشد اما عصای دست پیرامونش می شود. مریم دوباره متولد می شود تا پرواز کند و رسم پر و بال درآوردن را به مریم های دیگر یاد بدهد. فهمیده تنها مریم روی زمین نیست که در قحطی فرهنگی به دنیا آمده. او مبارزی است که توانسته آتش جهنم اطرافش را ملایم کند.

تاریخ زندگی مریم همسو با تاریخ زمانه اش است و شاید از این جهت نویسنده این برهه تاریخی را برای بستر رمانش انتخاب کرده است. رمان «یخ در جهنم» رمانی تاریخی است: زیرا از خلال زندگی مریم و مناسبات خانوادگی اش این برهه از تاریخ مملکت را بازنویسی کرده است. نویسنده از گذشته و شرایط آن دوران و شخصیت های تاریخی واقعی روایت می کند. «ناصرالدین شاه هشتاد، نود تا زن گرفت و هیچ کس نفهمید که هرکدام کی آمدند و کی رفتند ولی این شاه جوان برای آوردن اولین همسرش به اندرون چنان سروصدایی به راه انداخته که فقط خواجه حافظ شیرازی از آن بی خبر بود.»

جسارت نسترن هاشمی، نویسنده رمان «یخ درجهنم» برای نوشتن این رمان مربوط به آن برهه تاریخی ستودنی است، نویسنده ای که خود متولد دهه شصت است و تجربه زیستی او به زندگی شهری و آپارتمانی برمی گردد. نویسنده در طول رمان به وقایعی اشاره می کند که نشانه مطالعات تاریخی و مذهبی اوست. اشاره به دین زرتشت می کند. نویسنده از پس لحن، زبان و شخصیت پردازی زرتشتی برآمده است. «راستی ممه، دیگه واختشن ذوموذ وبی ها»

در رمان از اصطلاحات، شعرها و مثال هایی استفاده می کند که خواننده را به حس و حال سال هایی که تجربه نکرده یا قسمتی از خاطرات گذشته است، می برد. «گندمو کی می خوره؟ گندمو موش می خوره. موشه و گندم، گندم گل گندم ای خدا، دختر مال مردم ای خدا.»

مریم خود تار است. شبیه همان تار کوکی که بیگی خان روزی در دستش گذاشت تا آرام شود. کافی بود کسی او را بردارد و بنوازد. مثل یخ درجهنم: هرچند مشکلات را حل نمی کند ولی حداقل چند لحظه ای آرام می کند تا نوازنده دوام بیاورد.