آرشیو چهارشنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۹۸، شماره ۴۵۹۰
تاریخ و اقتصاد
۲۲

گاهشمار

تاج گذاری قزاق پیر

چهارم اردیبهشت سال 1305 رضاشاه در کاخ گلستان تهران تاج گذاری کرد. هرالد نیکلسن، رایزن سفارت انگلیس در تهران که جزو هیات سیاسی شرکت کننده در مراسم تاج گذاری بود در خاطرات خود نوشته است: «برای بیشتر ایرانیان واروپاییان شاه تازه اسرار آمیز بود. خودش را کمتر نشان می دهد. سوار اتومبیل رولز رویس شده و به محلات پایین شهر می رود این مساله ماموران بلدیه را متوحش می کند، زیرا در حین این گردش ها به روسا فحش می دهد که چرا راه ها تا این اندازه خراب است.

دیکتاتور به منزلش مراجعت می کند و روسا نفس راحتی کشیده و دوباره وضعیت کارها مانند پیش ادامه می یابد. در ظاهر، شاه مرد خطرناکی است با قد شش پا، ترشرویی، بینی بزرگ، گونه های برآمده و به تمام معنی منظره یک قزاق را نشان می دهد. فرمانفرمایی برایرانیان آسان است علت این مطلب را در اخلاق، روحیات و تربیت این مردم باید یافت. چیره شدن بر ایرانیان خیلی آسان است. ولی حکومت بر آنان بدون همکاری شان مشکل است. آنها کلیه فاتحان خود را به این ترتیب به زانو درآورده اند. روز تاج گذاری تهران تاحدی رفت و روب و تمیز شده بود. در ساعت دو بعد از ظهر ما مدعوین در مکان خاصی که درست کرده بودند قرار گرفتیم. تخت طاووس با شکوه وعظمت دیرینه مزین به مینا وسنگ های قیمتی که در وسط آن جلوه می کرد و زنگوله های زمردین دراطرافش آویزان بود و دم مرغ های رنگین هندوستان ردیف های یاقوت چشم ها را خیره می کرد.

دراین دم بود که من به فکرافتادم که این تاج گذاری چه عمل بیهوده‎ ‎و بی فایده ای ‎است. این‎ ‎‎تشریفات‎ ‎که برای آبرو و اعزاز شاهان در دنیا منظور می شود برای‎ ‎هیچ‎ ‎فرد‎ ‎دانشمند‎ ‎و عاقلی مفهوم‎ ‎و معنی ندارد. این مراسم بی معنی و افسانه فکر شاهان‎ ‎را به جایی‎ ‎متوجه‎ ‎می کند‎ ‎‎که داستان های‎ ‎تاریخی شکسپیر با آن همه‎ ‎فسون و فریبندگی به گردش نمی رسد... روز تاج گذاری‎ ‎همه مردم‎ ‎‎بیرون ریخته و همه‎ ‎دسته جات‎ ‎ روی پیاده‎ روهای خیابان‎ ‎لمیده‎ ‎بودند. ‎‎در مسیر موکب‎ ‎شاه، صدای شادی‎ ‎و کف‎ ‎زدن‎ ‎شنیده‎ ‎نمی شد. زیرا این‎ ‎مراسم‎ ‎در ایران‎ ‎معمول‎ ‎‎ ‎نیست. موقعی که‎ ‎شاه‎ ‎‎ ‎از قصرگلستان‎ ‎خارج‎ ‎شد مردم‎ ‎هم از قصر بیرون ریخته‎ ‎و وزرا و امرا و اعیان و طرفداران‎ ‎او درحالی که‎ ‎در جست وجوی‎ ‎درشکه و اتومبیل‎ ‎خود بودند تاج گذاری را به همدیگر تبریک‎ ‎می گفتند‎ ‎و خوشحال‎ ‎بودند‎ ‎که جشن‎ ‎بدون‎ ‎حادثه‎ ‎پایان‎ ‎یافت‎ ‎و شاه خوشحال‎ ‎به اقامتگاه‎ ‎خود برگشت.»

نخستین فرستنده رادیویی در ایران

چهارم اردیبهشت 1319 اولین فرستنده رادیویی ایران در محل بی سیم در جاده قدیم شمیران افتتاح شد. از سال 1319 رادیو تهران در 24 ساعت فقط 8 ساعت برنامه اجرا می کرد که شامل اخبار، موسیقی ایرانی، و گفتارهای مذهبی، فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی بود. در سال 1322 رادیو تهران بخش دیگری به تعداد بخش های قبلی خود افزود و صبح ها نیز برنامه آن سه ساعت افزایش یافت. در سال 1324 برای روزهای تعطیل نیز برنامه هایی مدون پخش می شد.

زلزله لار و جابه جایی شهر

چهارم اردیبهشت 1339 زلزله ای به قدرت 7/ 6 ریشتر شهرستان لار در استان فارس را تخریب کرد. منطقه تخریب شده تنها محدود به نوار باریکی از شهر لار می شد که خانه های واقع شده در این قسمت بر رسوبات آبرفتی بسیار نرم ساخته شده بودند تلفات در قسمت های دیگر شهر نسبتا کم بود در واقع بزرگی و شدت زلزله لار خود به تنهایی عاملی قوی در تخریب و تلفات به شمار نمی آمد، بلکه قرارگیری شهر در منطقه ای لرزه خیز، بافت شهری متراکم با کوچه های تنگ و باریک، احداث بناها روی رسوبات آبرفتی، به همراه مصالح ساختمانی ضعیف و تراکم بالای جمعیتی در منطقه ویران شده همگی باعث تشدید تخریب و ویرانی لار شدند.

برای تامین هزینه طرح بازسازی لار در روز 15 اردیبهشت سال 1339،ماده واحده ای با قید یک فوریت از طرف دولت وقت به مجلس تقدیم و در کوتاه ترین زمان تصویب شد. علاوه بر کمک فوق مبالغ دیگری از طریق جمع آوری اعانات نیز پشتوانه ساخت شهر جدید بود. هیات کمک به آسیب دیدگان، کمیسیونی برای نظارت بر مخارج ساخت شهر تشکیل داد. اعضای این کمیسیون را آیات عظام شهر لار و معتمدان شهری تشکیل می دادند که بر روند ساخت شهر نظارت می کردند.درخصوص محل ساخت شهر چند دیدگاه وجود داشت. از طرف مسوولان با ساخت در محل یا درجاسازی که موردنظر اهالی لار بود، به دلیل سوابق زلزله و مطالعات زمین شناختی صورت گرفته، موافقت نشد. از طرف دیگر برنامه هیات کمک به آسیب دیدگان «به مالکیت گرفتن عرصه ساختمان ها و واگذاری مسکن به افراد محق» بود. همچنین این گروه بنا به گفته خود به محوطه وسیعی احتیاج داشت تا طبق اصول شهرسازی عمل کند و این امر در شهر زلزله زده به دلایلی مانند هزینه گزاف خاکبرداری و طولانی بودن زمان اجرا عملی نبود.

یکی دیگر از پیشنهادها که از طرف هیات مرکزی کمک به آسیب دیدگان مطرح شد، ترک شهر فعلی و ساخت در منطقه ای دورتر بود که هم از آسیب زلزله های آینده کاملا مصون باشد و هم آب فراوان و اقلیم مناسب تری داشته باشد. اگرچه این نظر در مرکز طرفداران زیادی داشت، ولی با تلاش و مدافعه مسوولان امر بازسازی شهر، این دیدگاه نیز مورد موافقت قرار نگرفت.نظر سوم که از طرف استانداری فارس ارائه شد، ساخت شهر در 4 کیلومتری محل زلزله زده بود.محل موردنظر زمینی مسطح و منطقه ای امن از لحاظ لرزه خیزی را برای عملیات شهرسازی در اختیار جمعیت شیروخورشید سرخ قرار می داد. علاوه بر این، در این محل چاه های عمیقی جهت تامین آب منطقه در حال حفر بود که در آینده می توانست منبع تامین آب شهر جدید باشد. سایت انتخاب شده جزو اراضی زراعی یا اراضی موات محسوب می شد. این سایت جدید مورد تایید خود اهالی به خصوص معتمدان، مجتهدین و جمعیت شیروخورشید سرخ لار قرار گرفت و طی بازرسی تفصیلی محلی نیز تایید و تصویب شد.