آرشیو شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۸، شماره ۴۳۶۳
سیاست نامه
۱۵
کتابخانه

ترجمه فارسی آثار فضل الرحمن

فضل الرحمن ملک (1988- 1919) یکی از متفکران و پژوهشگران اسلامی در قرن بیستم است. فضل الرحمن به خاطر اندیشه های متجددانه اش درباره اسلام و همچنین مطالعاتی که در مورد هرمنوتیک و فهم قرآن انجام داده است، شهرت دارد.او عضو انجمن مرکزی مطالعات اسلامی کراچی و جزو نویسندگان تاریخ اسلام کمبریج بوده است. فضل الرحمن از متفکرین اهل سنت و پدرش نیز از علمای اهل سنت بوده است.وی سپس به دانشگاه آکسفورد رفت و تحصیلات خویش را در آنجا ادامه داد. فضل الرحمن رساله دکترای خود را با موضوع فلسفه ابن سینا نوشت. او تا قبل از دعوت رییس جمهور تقریبا لاییک پاکستان برای بازگشت به این کشور، بیشتر درگیر مباحث تئوری و فلسفی و منطقی و فقهی و تفسیر قرآن و امثال آن بود. کشور پاکستان در آن تاریخ (حدود 1960) از هندوستان جدا شده بود و مساله اصلی در پاکستان ایجاد جمهوری اسلامی و انجام حکمرانی بر اساس آموزه های قرآنی و اسلامی و فقهی بود. از سوی دیگر نوگرایان پاکستانی معتقد بودند که فقه معارض حقوق بشر آن دوره (که هنوز هم در برخی تداوم می یابد) نمی تواند برای ایجاد حکومت و حکمرانی در دنیای مدرن کافی و وافی باشد. لکن برخی دیگر زیر بار این حرف نمی رفتند که دین کامل نیست و توان اداره جامعه را ندارد و... سنتی ها مخالف مدرنیزاسیون در پاکستان بودند و دنیای جدید و با پدیده های عصر مدرنیته مخالفت می کردند. در چنین درگیری فکری بین دو طیف اصلی (اسلام گرایان سنتی و نوگرایان لاییک و نواندیشان دینی مثل فضل الرحمن) حکومت های متعددی بر پاکستان حاکم شدند. پس از استقلال پاکستان این کشور مشهور به کشور کودتا شد. چرا که هر از چند گاهی دولتی موافق دین (دین گرا) و گاهی دیگر دولتی مدرن تر و لاییک تر حاکم می شدند و مساله حکمرانان حفظ رضایت و هماهنگ کردن و همراه کردن فقها و علمای دینی با خودشان بود تا بتوانند بر کشوری که صفت اسلامی (جمهوری اسلامی پاکستان) را با خود به همراه داشت، حکومت کنند.در این جریان رییس جمهوری بر پاکستان حاکم شد که اندکی لاییک بود و از روشنفکران خارج از پاکستان برای کمک فکری و عملی دعوت به عمل آورد و از جمله فضل الرحمن در این مقطع به پاکستان دعوت شد.پس از بازگشت فضل الرحمن به پاکستان و دعوت از او برای ریاست موسسه تحقیقات اسلامی، اندک اندک با مشکلات عملی و مسائل جاری حکومت و تعارض بین دین و دنیا و تعارض بین فقه و حقوق اسلامی و نگاه مدرن مستقیما درگیر و مواجه شد.

کتاب «اسلام و مدرنیته: تبدیل یک سنت فکری» اثر فضل الرحمن منتشر شد. همان طور که پروفسور فضل الرحمن در آخرین سری از مشارکت های مهم خود در تاریخ فکری اسلامی نشان می دهد، مشکلات خاص مدرنیست های مسلمان به هیچ وجه جدید نیست. در نظر او، عقلانیت اسلامی توانسته در برابر تناقضاتی که دنیای امروز اسلام با آن مواجه است - سرگشتگی در برابر دنیای مدرن یا مقاومت در برابر آن- پاسخگو باشد.فضل الرحمن یکی از مدرنیست های برجسته مسلمان قرن بیستم بود که نوشته های او یکی از کتب مهم دانش آموزان و دانشجویانی است که در سراسر امریکای شمالی تحصیل می کنند و در دانشگاه ها و جوامع مسلمان در سراسر جهان تاثیر زیادی داشته است. وی جزو متفکران اهل سنت به شمار می آید و اهل پاکستان است.به تازگی 2 کتاب او توسط انتشارات «کرگدن» به فارسی ترجمه و منتشر شده است. «اسلام و مدرنیته تحول یک سنت فکری» نوشته فضل الرحمن است که در آن یک طرح مثبت بلندپروازانه برای تحول سنت فکری اسلام ارایه می دهد: الهیات، اخلاق، فلسفه و فقه. می توان گفت رحمان، در تعریف روش شناسی لازم و صحیح، بسیار شجاع، جدی و عمیق است.«اسلام و مدرنیته تحول یک سنت فکری» نوشته فضل الرحمن با ترجمه زهرا ایران بان توسط انتشارات «کرگدن» منتشر شده است. «مضامین اصلی قرآن» نیز عنوان دیگری از کتاب فضل الرحمن است که به تازگی ترجمه فارسی آن منتشر شده است.این کتاب از جمله مشهورترین آثار مرجع در حوزه قرآن پژوهی است که به قلم مسلمان نواندیش و تجددگرا به زبان انگلیسی انتشار یافته و در محافل آکادمیک در داخل و به ویژه در خارج جهان اسلام با اقبالی گسترده رو به رو شده است. در بسیاری از پژوهش های جدید به زبان های اروپایی در بحث از مفاهیم و مضامین قرآنی به این کتاب و دیدگاه های نویسنده آن به عنوان تلقی مسلمانان معاصر از مفاهیم قرآن استناد شده است.گفته می شود ارزش این کتاب به بررسی ترکیبی مفاهیم اصلی قرآن است؛ خدا، انسان، طبیعت، نبوت، وحی، معاد، خیر، شر و در نهایت زندگی اجتماعی.فضل الرحمن آیات قرآن را به صورت موضوعی دسته بندی کرده تا بتواند اصول و روش تفسیری اش را درباره هر یک از این مفاهیم ارایه کند.

او در این کتاب از تمام ویژگی های محققی تجددگرا به شکلی خاص برخوردار است.«مضامین اصلی قرآن» نوشته فضل الرحمن با ترجمه فاطمه علاقه بندی توسط انتشارات «کرگدن» منتشر شده است.