موضوع اصلی «شفاهی و مکتوب در نخستین سده های اسلامی» بررسی چگونگی نقل دانش در میان نخستین مسلمانان است که با مساله مهم وثاقت منابع حدیث، تفسیر و تاریخ پیوند می یابد.

گریگور شولر استاد آلمانی دانشگاه بازل سوییس در پنج مقاله گردآمده در این کتاب به این موضوع مهم و بطور خاص نقل شفاهی و مکتوب حدیث در نخستین سده های اسلامی پرداخته است. نویسنده با مطالعه سنت ادب عربی و بهره گیری از برخی مفاهیم مشابه در سنت فلسفی یونان و سنت دینی یهود به بازنگری و ارزیابی دقیق دیدگاه های مختلف در این باره پرداخته و نظریه ای ارایه کرده است تا برخی دیدگاه های به ظاهر متضاد را به هم نزدیک کند.

این کتاب که حاوی ترجمه فارسی مهم ترین تحقیقات شولر است، چشم اندازی نو و اطلاعاتی سودمند را پیش روی پژوهشگران و علاقه مندان به مطالعات اسلامی قرار می دهد. نصرت نیل ساز مترجم این کتاب طی اظهاراتی درباره انگیزه اصلی ترجمه آن گفته بود: انگیزه اصلی من بحثی در رساله دکتری ام بود با عنوان آرا و اندیشه های خاورشناسان درباره آثار تفسیری منسوب به ابن عباس. یکی از دلایل تردید خاورشناسان درباره وثاقت روایات اسلامی (شامل حدیث، مسائل فقهی، کلامی، ادبی و...) این است که دوره نقل شفاهی بسیار طولانی بوده است. نخستین کسی که این موضوع را مطرح کرد، گلدتسیهر بود، پس از او درباره ماهیت روایات اسلامی پژوهش هایی توسط مسلمانان و خاورشناسان انجام شد که نقل روایات اسلامی، شفاهی بوده است یا مکتوب؟ از جمله این افراد می توان به هارالد موتسکی در مقاله اش «تاریخ گذاری حدیث اسلامی»، فواد سزگین در کتاب تاریخ نگارش های عربی، خانم نبیه عبود در پاپیروس های عربی و مصطفی اعظمی اشاره کرد. شولر نیز وارد این مبحث شده و معتقد است که ما دو روند جداگانه در سنت اسلامی نداریم که یکی مکتوب باشد و دیگری شفاهی، بلکه این دو موازی هم بوده اند. بعد از دفاع پایان نامه ام، این کتاب شولر را به زبان انگلیسی دیدم و تصمیم به ترجمه آن گرفتم. اصل کتاب به زبان انگلیسی شامل شش مقاله است که من دو مقاله را حذف کرده ام، چرا که با دغدغه های من به عنوان پژوهشگر علوم قرآن ارتباطی نداشت.

از مهم ترین مباحث مطرح شده در این کتاب می توان به نقل مکتوب یا شفاهی؟ بازنگری، کاربرد و کارکرد کتابت در نخستین سده های اسلامی، حدیث و تورات شفاهی و تدوین قرآن الگویی برای تدوین حدیث و علوم اسلامی اشاره کرد.

«شفاهی و مکتوب در نخستین سده های اسلامی» نوشته گریگور شولر با ترجمه نصرت نیل ساز توسط انتشارات «حکمت» منتشر شده است.

«اخبار مکه» از نخستین آثار برجای مانده در تاریخ عمومی مکه و کعبه از قرن سوم هجری و منبع اصلی همه نویسندگان و مورخانی است که درباره حجاز به خصوص شهر مکه، کتاب و رساله ای نوشته اند.

بخش های مهمی از این کتاب به ذکر خصوصیات و تغییرات مکه و کعبه و اجزای آن اختصاص یافته است.

این کتاب با روایاتی درباره کعبه یا بنای آن پیش از خلقت حضرت آدم آغاز شده و با ذکر تغییرات یا تجدید بناهایی که بر طبق روایات، از آن به بعد به دست فرزندان آدم تا حضرت ابراهیم صورت گرفته ادامه یافته است. همچنین تمام اخبار مرتبط با مکه را از این زمان تا زمان نگارش کتاب ثبت کرده است. توصیف پوشش کعبه، کلیدهای آن، نام های کعبه، اندازه ها، ستون ها، دروازه های مسجد الحرام، طاق ها و کنگره ها و رواق ها و دیوارها، الواح، کتیبه ها، سنگ فرش های داخلی و بیرونی کعبه، روایات مربوط به حجرالاسود، نماز و طواف در کعبه و فضایل مسجدالحرام از مطالب دیگر فصول کتاب است. چنانچه اشاره شد این کتاب مهم ترین منبع نویسندگان بعدی درباره مکه و کعبه بوده است و به سبب اهمیتش، حاشیه ها، شرح ها، تکمله ها و تلخیص های متعددی بر آن نوشته شده است. در کتاب اخبار مکه اطلاعات بسیاری نهفته است که جوینده در کتاب دیگری نمی یابد. از جمله مهم ترین مباحث مطرح شده در این کتاب فرود آمدن آدم بر زمین، سنت طواف، بیت المعمور، طواف کشتی نوح بر گرد کعبه، گزینش ابراهیم جایگاه کعبه را، خبر حج ابراهیم، آغاز داستان فیل، صفت حجر اسماعیل، وضو گرفتن در مسجدالحرام، خوردن میوه حرم، اندازه هفت دور طواف کعبه، آنچه درباره منبر کعبه آمده، خاندان های مختلف مکه و... اشاره کرد. «اخبار مکه» نوشته ابوالویلد محمدبن عبدالله بن احمد ازرقی (درگذشته حدود 250 ه.ق) است. این کتاب با ترجمه محمود مهدوی دامغانی توسط انتشارات حکمت منتشر شده و همچنان در دسترس علاقه مندان قرار دارد.