شرق: یک دهه تاریخ داستان نویسی معاصر در کتابی با عنوان «معرفی و بررسی آثار داستانی و نمایشی» تالیف بهناز علی پورگسکری مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب که به دهه 1310 تا 1320 می پردازد، گزارشی توصیفی و تحلیلی از دستاوردهای اثرآفرینان یک دهه از تاریخ داستان نویسی معاصر ایران به دست داده است. آن طور که در مقدمه مولف آمده است سالشمار زندگی اثرآفرینان و نیز چینش آثار براساس سال پدیدآمدن هریک، برمبنای سال شمسی تنظیم شده تا سیر تحول مضامین و فرم و ساختار آنها نشان داده شود. در تحلیل آثار نیز عوامل اجتماعی و فرهنگی و سیاسی در کنار خلاقیت و هنر ادبی و زبانی نویسندگان مورد نظر بوده است. این کتاب، فصل یا به تعبیری دفتری است در چارچوب طرح «تطور مضامین داستانی در ادبیات داستانی» که در گروه ادب معاصر فرهنگستان زبان و ادب فارسی زیر نظر استاد احمد سمیعی گیلانی، مدیر این گروه انجام می گیرد. دفتر نخست این مجموعه مربوط به سال های 1250 تا 1300 به کوشش حسین مرتضائیان آبکنار، نویسنده معاصر در سال 1387 منتشر شد. دفتر دوم که به سال های 1300 تا 1310 می پردازد و نیز دفتر اخیر مربوط به 1310 تا 1320 را نیز بهناز علی پورگسکری تدوین کرده است. این دفتر چهل وشش اثر از رمان و داستان کوتاه و نمایشنامه را بررسی می کند: از «سیاحت نامه غرب» سیدمحمدحسن نجفی قوچانی و آثاری از محمد مسعود و هدایت و آقا بزرگ علوی و حسینقلی مستعان و محمد قاضی و محمدتقی بهار. از برخی از این نویسندگان تک اثری انتخاب شده و از برخی دیگر چندین اثر آمده است و در این میان، صادق هدایت که به تعبیری نخستین نویسنده مدرن ایران نیز هست بیشترین سهم را دارد: «سه قطره خون»، «علویه خانم»، «سایه روشن»، «مازیار» و «بوف کور»، شاهکار هدایت، آثار منتخب از این نویسنده اند. از سعید نفیسی «ستارگان سیاه» انتخاب شده و از مستعان سه داستان «عروس»، «نوری» و «بهشت روی زمین» آمده است و از محمد قاضی «زارا دختر چوپان» و از بهار «نیرنگ سیاه». در هر بخش یک نویسنده به اختصار معرفی می شود و فهرستی از آثارش می آید و خلاصه ای از اثر منتخب از او در این کتاب، تفسیری بر این اثر و تکه ای از خود داستان یا نمایشنامه. زندگینامه کوتاه نویسندگان شامل سال تولد و مرگ و نقاط عطف زندگی او است که شمایی از شخصیت و افکار هر نویسنده به دست می دهد. برای نمونه در زندگینامه محمد مسعود (1280-1326) آمده است: «محمد مسعود (م. دهاتی)، در خانواده ای تنگدست از ابرقوی قم زاده شد. پدرش، میرزا عبدالله، پیشه ور و هوادار نهضت مشروطه بود. مسعود، در سال 1311 به تهران آمد و، در چاپخانه، مشغول به کار شد. وی، در سال 1314 برای تحصیل در رشته روزنامه نگاری، با بورس تحصیلی به پاریس سپس به بروکسل رفت تا آنکه، در 1317، بر اثر نشر مقالات تند و اعتراضی در مخالفت با سوسیالیسم در روزنامه لاگارت بلژیک بورس او را لغو و به تهران احضار شد. مدتی از کار روزنامه نگاری منع شد و به تجارت و حق العمل کاری پرداخت. در سال 1321، امتیاز روزنامه مرد امروز را گرفت. در این روزنامه به سیاست های شوروی و انگلیس اعتراض کرد و به افشای وابستگی حزب توده به مسکو و برخی احزاب سرسپرده لندن پرداخت. و خشم سران را برانگیخت. توده ای ها او را آنارشیست خواندند... انتشار مقاله ای که، در آن، برای قتل قوام السلطنه جایزه تعیین کرده بود جنجال آفرید و باعث شد سه ماه متواری باشد و روزنامه اش توقیف شود. اما او انتشار مرد امروز را به صورت بولتنی مخفی با مقاله های آتشین ادامه داد. مسعود با انتشار خبر اهدای پالتو پوستی گران قیمت از جانب استالین به اشرف پهلوی خشم دربار را برانگیخت. او در 21 بهمن 1326، در خیابان اکباتان تهران به ضرب گلوله کشته شد». داستان «تفریحات شب» او درباره معلم جوان تنگدستی است: «داستانی انتقادی-اجتماعی، گزنده و تراژیک که فساد و سرگردانی جوانان در جامعه شهری را مصور ساخته است. نویسنده با بزرگ نمایی فساد و فقر و فاصله طبقاتی و جهل و بیماری به شیوه ناتورالیستی، تصاویر رقت انگیزی از تحقیرشدگان جامعه را به نمایش می گذارد». از مسعود داستان دیگری نیز به نام «در تلاش معاش» آمده است که در آن نیز «جامعه ای انباشته از پلیدی و پستی» تصویر شده است. مولف در این کتاب جدا از ارائه چهره های این دهه و بررسی آثار، درونمایه های مکرر این دوره را نیز شناسایی می کند که در نظر او ازجمله «انتقاد از روش های آموزشی و تربیتی، انتقاد از فساد اجتماعی و سیاسی و میهن پرستی افراطی» بوده اند.