شوک کلمه ای است که بارها و بارها پس از انتخاب دونالد ترامپ در نوامبر سال 2016 برای توضیح وضعیت روحی بسیاری از افرادی که ناظر قدرت یابی او بوده اند و همچنین توضیح رویکرد شبیخون آسای او در سیاست ورزی به کار رفته است. نائومی کلاین، نویسنده و محقق سرشناس کانادایی، در آخرین کتاب خود، به پدیده ترامپیسم و شرایطی که موجب برآمدن ترامپ در جامعه ایالات متحده آمریکا شد، می پردازد: «خلاصه حرف این کتاب این است که ترامپ، با همه افراط خود، آن قدر که نتیجه منطقی یک فرایند است یک انحراف و ناهنجاری به حساب نمی آید؛ او یک اثر التقاطی از تقریبا همه روندهای نیم قرن گذشته است» (ص 20). کلاین در این اثر چکیده مطالعات قبلی خود را در مورد ترامپ به کار می بندد. این تحلیل ها که کلاین قبلا در کتاب ها، فیلم های مستند و گزارش های ژورنالیستی خود به آنها پرداخته بود، عبارت اند از: ظهور سوپربرندها، قدرت رو به گسترش دارایی خصوصی بر نظام سیاسی و تحمیل جهانی نولیبرالیسم غالبا با استفاده از نژاد پرستی و بیگانه هراسی به عنوان یک ابزار کارآمد، پیامدهای زیان بار تجارت آزاد شرکتی و انکار سرسختانه تغییرات اقلیمی و نقش آن در آینده مناسبات جهانی. این کتاب که پیش از این در نشر آمه با ترجمه محمدرضا فرهادی پور منتشر شده بود، اخیرا با ترجمه جدیدی از یوسف نوری زاده در نشر پیدایش منتشر شده است. کلاین در مقدمه کتاب توضیح می دهد که برای هر یک از کتاب های قبلی خود پنج یا شش سال عمیقا به مطالعه و تحقیق در موضوع مورد نظر می پرداخته و نتیجه آن کتاب های قطوری بود که یادداشت های پایانی زیادی در آنها وجود داشت. اما در مقابل، این کتاب را در شرایطی اضطراری و فقط در چند ماه و با زبانی محاوره ای نوشته تا در اولین ماه های ورود ترامپ به کاخ سفید منتشر شود، چون هدف اصلی آن راه انداختن کارزاری سیاسی مقابل ترامپ و پدیده نوفاشیسم در جامعه آمریکاست.

کتاب دو هدف عمده دارد: اول، بررسی چگونگی ظهور برند ترامپ و به قدرت رسیدن او در آمریکا با تکیه بر مضامین کتاب «نه به لوگو» و سپس ارائه راه حل هایی به مردم جهت مقابله با موج شوکی که ترامپ به پا کرده است در ارتباط با جنبش های اجتماعی جدید در آمریکا و کانادا. به عبارت دیگر، کتاب هم پدیده ترامپ را بررسی می کند و هم نشان می دهد نیروهای مترقی و جنبش های اجتماعی چگونه می توانند در برابر او بایستند. در نظر کلاین، ترامپ نه یک انحراف یا حتی بحران، بلکه پیامد ناگزیر چیزی است که او تمایلات ویرانگر می نامد. او می کوشد در این کتاب ضمن بررسی عواملی که به ظهور و انتخاب ترامپ انجامید، برخی از بحران های قریب الوقوع را نیز پیش بینی کند. رد این بحران ها را می توان در مدیریت ترامپ پی گرفت که عامدانه می کوشد برای پیشبرد برنامه هایش بحران به وجود آورد. کلاین در این کتاب ترامپ را در زمینه و بستر ایده هایی قرار می دهد که تقریبا دو دهه گذشته را به تحلیل و تحقیق مفصل درباره آنها گذرانده است. او 10 سال پیش کتابی اثرگذار و جریان ساز با نام «دکترین شوک: ظهور سرمایه داری فاجعه» منتشر کرد که حاصل تحقیقاتی بود که چهار دهه از تاریخ سرمایه داری متاخر را دربر می گرفت؛ یعنی از کشور شیلی پس از کودتای آگوستو پینوشه گرفته تا روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، از بغداد تحت حمله «تصاحب سریع» ایالات متحده تا وضعیت نئواورلئان پس از توفان کاترینا. اصطلاح «دکترین شوک» تاکتیک کاملا وحشتناکی را توصیف می کند که برای سوء استفاده از سردرگمی مردم پس از یک شوک جمعی (جنگ ها، حملات تروریستی، سقوط بازارها یا بلایای طبیعی) به صورت نظام مند برای پیشبرد اقدامات افراط گرایانه ای استفاده می شود که به نفع شرکت های بین المللی است و اغلب «شوک درمانی» نامیده می شود. کلاین یادآوری می کند آموزه شوک اگر بیش از حد استفاده شود، علی الاصول باید کارکرد شوک آوری اش را از دست بدهد، منتها به شرطی که در یاد و حافظه تاریخی مردم بماند. او یکی از معضلات جامعه آمریکا را فقدان نوعی حافظه جمعی می داند که به نظر می رسد معضلی جهانی است.

فصول ابتدایی کتاب متمرکز بر شوک حاصل از پیروزی ترامپ در اذهان آمریکایی هاست. او نشان می دهد گرچه ترامپ در برخی زمینه ها عادت شکنی کرده اما تاکتیک های شوک آور او نسخه مکتوب معینی را دنبال می کنند؛ نسخه ای که به روش های مورد استفاده در کشورهای دیگری شباهت دارد که تغییرات سریعی را در پوشش یک بحران اعمال کرده اند. هدف آنها راه اندازی جنگی تمام عیار علیه فضاهای عمومی و منافع عمومی است. در جایگاه آنها قدرت و آزادی بی حد و حصری برای شرکت ها وجود خواهد داشت. این برنامه به حدی ظالمانه و فاسد است که اجرای آن فقط با کمک سیاست نژادی و جنسی و تقسیم و تسخیر فضاهای عمومی در سایه بی توجهی رسانه ها امکان پذیر است و البته با افزایش عظیم مخارج جنگی و تشدید درگیری های نظامی در جبهه های مختلف از سوریه گرفته تا کره شمالی از این برنامه پشتیبانی می شود. کابینه ترامپ که از میلیاردرها و مولتی میلیونرهای متعددی تشکیل شده است، مطالب زیادی را درباره اهداف اساسی این دولت بیان می کند. کلاین ظهور ترامپ را نتیجه چند دهه سلطه فرهنگ آمریکایی می داند که گزاره هایی از این دست را ترویج کرده است: بایستی از بازار تبعیت کرد، پول تنها چیزی است که در زندگی اهمیت دارد، مردم سفیدپوست بهتر از بقیه مردم جهانند، طبیعت برای ما ساخته شده تا آن را غارت کنیم، افراد آسیب پذیر مستحق سرنوشت خودشان و یک درصد ثروتمند جهان نیز مستحق برج های طلای خودشانند، هر چیز دولتی یا عمومی بد و شوم است و ارزش محافظت ندارد، هیچ جایگزینی برای هیچ یک از این موارد وجود ندارد و... .

کلاین در بخش پایانی کتاب بحث خود را با طرح «مانیفست جهش» جمع بندی می کند. بندهای «مانیفست جهش» تعمیم موضوعاتی است که در انتهای کتاب «آخرین فرصت تغییر» مطرح شده بود. (این کتاب نیز در سال 1396 با ترجمه مجید امینی در نشر کلاغ به فارسی منتشر شده است). منظور کلاین جهشی یکپارچه و پیشرو در جهت اقدام برای تغییرات آب وهوایی، عدالت نژادی و مشاغل مناسب است. او بندهای این مانیفست را از جنبشی می گیرد که چندسالی است در کانادا به راه انداخته و از اتحادیه های کارگری و رهبران گروه های بزرگ زیست محیطی تا فمینیست ها، نظریه پردازان سرشناس در زمینه حقوق مهاجران، غذا و مسکن عادلانه را با خود همراه کرده است. آنها به دنبال سلب قدرت از دولت فدرال و تفویض آن به شهرها و روستاها و واگذاری تصمیمات مربوط به آموزش و پرورش، انرژی و بهداشت و سلامت به دست مردم اند.