22 خرداد سال 1335 بنا به مصوبه مجلس تحصیل در دانشگاه های دولتی رایگان شد.

از اواسط دهه 1350نیز موسسات غیردولتی آموزش عالی از دریافت شهریه و هرگونه پول دیگر از دانشجویان منع شدند و از همان سال پرداخت کمک هزینه به دانشجویان نیز آغاز شد. از شهریور 1353 مدارس غیردولتی دوران تعلیمات عمومی (دبستان و دبیرستان) منحل و کارکنانشان به استخدام دولت درآمدند و تحصیل مطلقا رایگان در سطح دبستان، دوره راهنمایی تحصیلی و دبیرستان نیز تعمیم یافت و سراسری شد. پنج دبیرستان دولتی تهران هم که قبلا و به طور آزمایشی غیرانتفاعی اعلام شده بودند، رایگان شدند. به این ترتیب، در زمان انقلاب و پس از آن تا چند سال مدرسه پولی در ایران وجود نداشت.

12 ژوئن 1964 دادگاهی در آفریقای جنوبی، نلسون ماندلا را به حبس ابد محکوم کرد. ماندلا در طول 27 سال زندان که بیشتر آن را در یک سلول در جزیره روبن سپری کرد، مشهورترین چهره مبارزه علیه آپارتاید در آفریقای جنوبی بود؛ گرچه رژیم آپارتاید و ملت های طرفدار آن وی و کنگره ملی آفریقا را کمونیست و تروریست می دانستند، مبارزه مسلحانه بخشی جدایی ناپذیر از مبارزه علیه آپارتاید بود. ماندلا پس از آزادی از زندان در سال 1990، سیاست صلح طلبی را در پیش گرفت و این امر منجر به تسهیل انتقال آفریقای جنوبی به سمت دموکراسی ای شد که نماینده تمام قشرهای مردم باشد.

در این زندان بود که ماندلا زندگی نامه خود را تحت عنوان« راه طولانی به سوی آزادی» نوشت، اما ماندلا هیچ چیزی در مورد همدستی فردریک دکلرک در خشونت های دهه های هشتاد و نود، یا نقش همسر سابق خود وینی ماندلا در آن قتل عام افشا نکرد. اما، او بعدها در همکاری با دوست روزنامه نگار خود آنتونی سمپسون به بررسی این مسائل در « ماندلا: زندگی نامه تایید شده» پرداخت. ماندلا در مدتی که در زندان بود، همچنان با کنگره ملی آفریقا در ارتباط بود و این کنگره در تاریخ 10 ژوئن 1980 بیانیه ای از جانب وی منتشر کرد که بخشی از آن به شرح زیر است: «متحد شوید! بسیج شوید! بجنگید! باید آپارتاید را در بین سندان اقدامات توده های متحد و چکش مبارزه مسلحانه در هم بکوبیم!»

در فوریه 1985 رئیس جمهوری آفریقای جنوبی پیشنهاد آزادی مشروط او را به شرط محکوم کردن بی قید و شرط خشونت به عنوان ابزاری سیاسی داد. وزرا با این پیشنهاد مخالف بودند؛ زیرا معتقد بودند ماندلا هرگز در ازای آزادی شخصی به این متعهد نخواهد شد که سازمانش مبارزه مسلحانه را خاتمه بدهد. ماندلا پیشنهاد را قویا رد کرد و از طریق دخترش زیندزی در اعلامیه ای گفت: «چه آزادی به من پیشنهاد می شود درحالی که مبارزه مردم ممنوع باقی می ماند؟ تنها مردم آزاد می توانند مذاکره کنند. یک زندانی نمی تواند قرارداد ببندد.»

نخستین انتخابات دموکراتیک آفریقای جنوبی که در آن همه افراد می توانستند شرکت کنند در تاریخ 27 آوریل 1994 برگزار شد. کنگره ملی آفریقا اکثریت را در انتخابات به خود اختصاص داد و ماندلا به عنوان رهبر کنگره ملی آفریقا، به عنوان نخستین رئیس جمهور سیاه پوست کشور برگزیده شد و در دولت اتحاد ملی دکلرک از حزب ملی گرا به عنوان معاون رئیس جمهور منصوب شد. ماندلا به عنوان رئیس جمهور از مه1994 تا ژوئن 1999، رهبری انتقال از فرمانروایی اقلیت و آپارتاید را بر عهده داشت و به خاطر حمایت از صلح ملی و بین المللی تحسین بین المللی را به دست آورد. این رهبر بزرگ آفریقای جنوبی روز پنج شنبه 5 دسامبر 2013 در شهر ژوهانسبورگ و در سن 95 سالگی چشم بر جهان فروبست.