رابطه ایران و آلمان مانند هر کشور دیگری به صورت یک خط مستقیم است. اما اگر از دید تاریخی به ساده ترین شکل، رابطه مورد اشاره ترسیم شود، حالتی صلیب شکل و انفعالی به خود می گیرد که در آن انگلیس و روسیه سر و ته ضلع افقی و ایران و آلمان بالا و پایین ضلع عمودی آن را نشان می دهند. به عبارت دیگر، رابطه ایران و آلمان که از اواسط سلطنت قاجار -مظفرالدین شاه- شکل گرفته، در جهت مقابله با نفوذ و قدرت روسیه و انگیس بوده است که هرکدام می کوشیده اند ایران یا بخش هایی از آن را به منطقه نفوذ خود تبدیل کنند. جالب است رفتار همراه با دلخوری ایران با این دو قدرت شرقی و غربی هنوز ادامه دارد و شعار «نه شرقی نه غربی» که در تابلوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است، حکایت از تداوم همین وضع دارد. ایران به دلیل موقعیت سوق الجیشی حساسی که در ارتباط شرق و غرب و شمال و جنوب آسیای غربی دارد، از دوران صفویه تاکنون مورد انواع فشارهای قدرت های فرامنطقه ای مانند روسیه و انگلیس بوده است. در دوره زمامداری شاه عباس صفوی، سفرا و فرستادگان دربارهای انگلیس و روسیه به ایران فشار می آوردند که عوارض گمرکی برای ورود کالاهای آنها را لغو کنند یا تقلیل دهد. هر کدام از این دو کشور به افزایش عوارض ورود کالا از کشور رقیب اشاره می کرد. بی خردی و ناتوانی برخی شاهان و امرای قاجار موجب ازدست رفتن آن 17 شهر قفقازی شد که پان ایرانیست ها با فریاد «فلات ایران به زیر یک پرچم» خواهان استرداد آن شهرها یا منطقه قفقاز به ایران بودند. انگلیس هم برای حفاظت مستعمره هند، افغانستان را از ایران جدا کرد که امروز به قهوه خانه ناتو به رهبری آمریکا تبدیل شده است. در این تحولات، اروپای میانی به ویژه آلمان و فرانسه، در رقابت و تلاش برای ورود به حوزه نفوذ روس و انگلیس در خاورمیانه بوده و هستند. فرانسه که خود در جوار مدیترانه قرار دارد، بیشتر به کشورهای ساحلی شرق و جنوب دریای مدیترانه -مانند سوریه، فلسطین، اردن، الجزایر و تونس- نظر داشته و آلمان توجه خاصی به ایران داشته است. این توجه ناشی از علاقه مشترک ایرانیان و آلمان ها -چه به صورت واقعی، چه در رقابت با انگلیس و با استفاده از شعارهای مورد علاقه ایرانیان بوده است. شدیدترین فشارها برای نفوذ در ایران پیش از جنگ جهانی دوم از سوی دولت نازی آلمان صورت می گرفت و تبلیغات نازی ها به قدری شدید بود که بخشی از ایرانیان عاشق آلمانی ها شده بودند. آلمانی ها نه فقط خود را به علایق ایران و تشیع نزدیک نشان می دادند، بلکه عوامل آنها در میان ایلات بانفوذ ایرانی مانند قشقایی ها و بختیاری ها پراکنده شده بودند. علایق آلمان نازی برای عضویت در باشگاه «آریایی ها» به بسط نفوذ آنها در ایران کمک می کرد. آلمانی ها خود را مانند ایرانی ها «آریایی» می نامیدند و از علایق مذهبی ایرانی ها نیز برای ورود به قلب مردم استفاده می کردند. پشت سر این تبلیغات و رفتار، کشورهای اروپای مرکزی به ویژه آلمان به دنبال بازکردن جای پای خود در منطقه ایران بودند. راه کامل نفوذ آلمان ها به ایران در دوره سلطنت پهلوی اول بود. با اینکه وی با حمایت انگلیس به پادشاهی رسیده بود، اما برای کسب استقلال و بیرون آمدن از زیر قید انگلیس با نازی ها و هیتلر هم پیمان شده بود. نفوذ آلمانی ها در دهه 1310 به بالاترین سطح خود رسید. بسیاری از کارخانجات برق، سیمان و قند و... از سوی آلمانی ها در همان دوره 10ساله ایجاد شد. ساختمان کنونی بانک مرکزی ایران در خیابان فردوسی هم به دست آلمانی ها ساخته شده است.

انگلیسی ها با صنعتی کردن ایران مخالف بودند. روس ها هم دست کمی از انگلیسی ها نداشتند. هر دو این کشورها می خواستند ایران بازار خرید محصولات صنعتی آنها -از اسلحه گرفته تا پارچه- باشد. بنابراین علایق ایرانی ها به آلمان نه فقط به دلیل تبلیغات ساختگی «آریایی»بودن، بلکه راهی برای بیرون رفتن از زیر بار فشار انگلیس و روسیه بود. با اشغال ایران به دست قوای متفقین، آلمانی ها از ایران اخراج شدند. زور ایرانی ها هم به قوای اشغالگر نمی رسید. خراسان و ایالات شمالی ایران به تصرف قوای شوروی و جنوب ایران به اشغال انگلیسی ها درآمد.

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم و خروج ارتش شوروی از کشور، ایرانی ها نفس راحتی کشیدند و باب روابط با کشورهای اروپای مرکزی را گشودند. از آن تاریخ تاکنون روابط ایران و آلمان همواره گرم و صمیمانه باقی مانده است. شرکت های آلمانی همواره از موفق ترین شرکت های بین المللی برای سرمایه گذاری صنعتی در ایران بوده اند. ایرانیانی که از دهه 1320 قصد مهاجرت یا تحصیل در غرب را داشتند، بیشتر جذب آلمان می شدند. علایق متقابل ایران و آلمان هنوز هم به قوت خود باقی است با این تفاوت که پس از کودتای 28 مرداد 1332 آمریکا پای خود را جای پای انگلیس در ایران گذاشت. در 40 سال اخیر نیز روابط دو کشور و مهم تر از آن، روابط مردم ایران با مردم آلمان، همواره گرم و صمیمانه باقی مانده است. گرچه پس از رویدادهایی مانند حادثه رستوران میکونوس -که دولت آلمان آن را به ایران نسبت داد- در روابط دولتی تا حدودی خدشه وارد شده، اما رابطه طبیعی میان دو کشور کماکان برقرار است. اینکه اروپا (از جمله آلمان) و آمریکا «برجام» را راه حلی برای رفع مشکلات سیاسی با ایران می دانستند، نگرانی آنها از نیروی بالقوه هسته ای ایران و نیز حفظ برتری خود در این تکنولوژی بود. آمریکای دوره ترامپ از این نظر از پیمان برجام خارج شد که همان آزادی عمل مختصری را که برجام برای ایران قائل شده بود، نمی پذیرفت. اینکه اروپایی ها «اینستکس» (سازوکار مالی اروپا) را طراحی کردند، برای یافتن یک راه حل بینابین برای ادامه همکاری خودشان با آمریکاست. همراهی نسبی اروپا با آمریکا به دلیل نگرانی اروپا از خراب کاری آمریکا در بازارهای بین المللی و صادرات اروپا به آمریکاست. اینکه هایکوماس، وزیر خارجه آلمان، مانند شینزو آبه به عنوان میانجی به ایران آمد، به این دلیل بود که تصور می کرد نمایندگی کشوری مانند آلمان را دارد که مورد علاقه ایران و ایرانیان است و یک سیاست مدار ضدصهیونیستی هم به شمار می رود. اما دلیل اینکه چرا آمدن شینزو آبه و هایکوماس نتوانست موجبات گفت وگوی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا را به سرانجام برساند، رفتار پرخاشگرانه و چندرویی آمریکاست که مورد پذیرش ایران نیست. ایران تا به اینجای قضیه به آمریکا اعتماد ندارد و گفت وگو زیر فشار محاصره اقتصادی را به صلاح خود نمی داند، هرچند آمریکایی ها هنوز معتقدند با فشار اقتصادی خود ایران را وادار به تسلیم خواهند کرد. تا لحظه ای که این یادداشت تنظیم شد، آمریکا به نعل و به میخ می زند، در عین حال، ترامپ با مخالفت کنگره برای حمله به ایران روبه روست. اظهارات ترامپ مبنی بر صدور دستور حمله به ایران و سپس لغو آن به دلیل ورود خسارت جانی به ایرانیان، بیشتر به یک مانور می ماند تا حقیقت؛ زیرا رئیس جمهوری آمریکا بدون اخذ مجوز کنگره نمی تواند دستور حمله صادر کند. در جلسه ای که ترامپ با سران کنگره آمریکا داشت، با مخالفت آنها روبه رو شد. بقیه حرف ها شیرین زبانی است که او در این هنر سرآمد عالم است.