موانع خردورزی در قرآن کریم با نگاه روانشناختی

یکی از تمایزهای ویژه انسان با سایر مخلوقات تعقل است. خردورزی در اسلام و روان‌شناسی دارای جایگاه ویژه‌ای می‌باشد که عدم شکوفایی و بهرمندی از آن پیامدهای زیان‌باری در‌پی خواهد داشت و شناخت موانع خردورزی یکی از گام‌های اساسی بهره‌مندی انسان از این نیروی تمایزبخش به‌حساب می‌آید. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی موانع خردورزی در قرآن به روش کیفی تحلیل محتوی انجام شد. برای دسترسی به هدف پژوهش، آیات قرآن مرتبط با خردورزی در تفاسیر المیزان، نمونه، نور و مانند آن بررسی شد. یافته‌های پژوهش نشان داد: الف. موانع خردورزی از منظر قرآن در سه دسته قرار می‌گیرد: موانع شناختی، عاطفی و رفتاری؛ ب. موانع شناختی خردورزی از منظر قرآن کریم عبارت‌اند از: عدم توجه به ندای فطرت، خودفراموشی و باورهای خرافی؛ ج. دوستی و صمیمیت با دشمنان خدا، تعصب و لجاجت برخی از موانع عاطفی خردورزی است؛ د. گناه، عدم پایبندی به حریم و مرزها، انتخاب غلط، دنیاگرایی، توجه نکردن به نشانه‌های قدرت الهی، بی‌توجهی به مراحل خلقت و مرگ، نفاق و کتمان حقیقت، تقلید کورکورانه و بی‌توجهی به سرگذشت پیشینیان از موانع رفتاری خردورزی به‌شمار می‌روند.