کارنامه ی خیام پژوهی در سده ی چهاردهم

درباره ی دانشمند و سخن سرای بلند آوازه ی ایرانی، حکیم عمر خیام نیشابوری و آثار برجسته ی او به ویژه شعرش، نوشته های گوناگون پدید آمده است، اما در گستره ی خیام پژوهی هنوز جای بسیاری از پژوهش های بایسته و مطالعات بنیادی خالی است. در نگاهی کلی به آثاری که درایران درپیوند با خیام پدید آمده است، می توان این کارنامه را به پیش ازسال 1300خورشیدی وپس از آن تقسیم کرد: در بخش نخست، درمنابع و اسنادکهن، مطالب ضد و نقیض درباره ی خیام فراوان است و درشکل گیری و گسترش پژوهش های بخش دوم، ترجمه ی انگلیسی ادواردفیتزجرالد از رباعیات خیام، جایگاه ویژه ای دارد؛ زیرا افزون بر این که این ترجمه، توجه جهانیان را به خیام و ایران جلب کرد، بسیاری از پژوهشگران ایرانی را نیز برانگیخت تا با دقت و درنگ بیشتری به زندگی و شخصیت خیام بپردازند و البته ضد و نقیض هایی که در اسناد ومنابع کهن وجود داشت و همچنین شیوه ی نگرش خیام پژوهان موجب شد رویکردهای گوناگون درگستره ی خیام شناسی معاصر پدیدآید.
نویسندگان این مقاله در یک طرح پژوهشی گسترده، نزدیک به سه سال به شناسایی، معرفی و بررسی تمامی آثاری پرداختند که درسده ی چهاردهم (از سال 1300تا پایان سال1380خورشیدی) در پیوند با خیام در ایران پدید آمده، یا از زبان های دیگر به فارسی برگردانده شده است. آنچه در این مقاله به آن پرداخته می شود، بررسی کلی کارنامه ی خیام پژوهی درسده ی چهاردهم است که با ارائه ی جدول ها و نمودارهای زمانی و موضوعی بازنموده شده است.