رقابت‎های ژئوپلیتیکی تاثیرگذار بر ضلع جنوب‎شرقی ایران بزرگ و عملکرد حکومت قاجار

ازجمله نتایج رقابت ژئوپلیتیکی«بازی بزرگ»، تجزیه‎ی سرزمین‎های تاریخی ایران بزرگ و تحدید مرزهای ایران جدید در جناح شرقی و جنوب‎شرقی بود. این وقایع در دوره‎ی ژئوپلیتیک استعماری و همزمان با دوره‎ی حکومت قاجاری به‎وقوع پیوست. موقعیت حاشیه ای جنوب‎شرق، همجواری آن با هندوستان، محدودیت‎های جغرافیای طبیعی و تمایزات جغرافیای انسانی آن به‎همراه پیش‎زمینه های تاریخی و حکمرانی حکومت‎های محلی مدعی و نیمه‎مستقل، این بستر جغرافیایی را مستعد تاثیرپذیری از رقابت‎های ژئوپلیتیکی کرد. هنگامی که در یک ظرف فضایی زیرملی زمینه ها برای تاثیرپذیری از رقابت‎های ژئوپلیتیکی و بازیگران فراملی فراهم است، این وظیفه حکومت است که با عملکرد صحیح خود در قبال ظرف فضایی و بازیگران جهانی، منطقه‎ای و محلی، رقابت‎های ژئوپلیتیکی تاثیرگذار بر آن را مدیریت کند. در جریان رقابت‎های ژئوپلیتیکی قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم این نقش برعهده‎ی حکومت قاجاری گذاشته شده بود. این پژوهش با رویکردی تاریخی ضمن کنکاش رقابت‎های ژئوپلیتیکی تاثیرگذار بر جنوب‎شرق ایران بزرگ و زمینه ها و بستر جغرافیایی تاریخی این ظرف، به ارزیابی عملکرد حکومت قاجاری در قبال جنوب‎شرق و رقابت‎های تاثیرگذار بر آن پرداخته است. یافته های پژوهش نشان داد که علاوه‎بر بسترهای جغرافیایی و تاریخی جنوب‎شرق، ضعف‎های ساختاری، شناختی و عملکردی حکومت قاجار عامل زمینه ساز دیگری برای تاثیرپذیری جنوب‎شرق ایران بزرگ از رقابت‎های ژئوپلیتیکی و درنتیجه تجزیه‎ی سرزمین‎های تاریخی ایران و شکل گیری مرزهای شرقی و جنوب‎شرقی ایران جدید شد.