هیدروپولیتیک هیرمند: دلایل، آثار و پیامدها

کمبود آب، به‎ویژه در مناطق خشک و نیمه‎خشک جهان از مسائل و مشکلات سده‎ی کنونی است. براساس پیش‎بینی هایی برای سال 2030، حدود 47 درصد از جمعیت جهان، در مناطقی با کمبود شدید آب زندگی خواهند کرد. دسته‎ای از ژئوپولیتیسین‎ها سده‎ی کنونی را «سده‎ی هیدروپولیتیک» می‎نامند. هیدروپولیتیک به مطالعه‎ی اثر تصمیم‎گیری های مربوط به استفاده از آب در شکل‎گیری های سیاسی در روابط میان دولت‎ها یا روابط میان دولت‎ها و مردم یک کشور می‎پردازد. بر این مبنا رودخانه‎ی هیرمند که رودخانه‎ای بین المللی است و در جنوب‎غرب افغانستان و شرق ایران جریان دارد، مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که کدام عوامل در ایجاد وضعیت کنونی خشک شدن ‎هامون‎ها و حجم کم آورد رودخانه تاثیرگذار بوده‎اند؟ یافته های پژوهش نشان می‎دهد که عوامل مختلفی ازجمله، حضور قدرت‎های تاثیرگذار منطقه‎ای، همچون انگلستان با داوری های انجام شده، اختلاف‎نظرهای ایدئولوژیک، تاسیسات احداث شده بر روی رودخانه و بروز خشکسالی های دوره‎ای، در بروز این مسئله نقش داشته‎اند. هیرمند تنها منبع تامین‎کننده‎ی آب سیستان است. حجم کم آورد رودخانه موجب شده که مردم به‎دلیل وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به هیرمند شغل و درآمد خود را از دست بدهند. مهاجرت گسترده از منطقه‎ی سیستان، از بین رفتن اقتصاد محلی و تغییر شیوه‎ی زندگی مردم ساکن دشت سیستان از پیامدهای این مسئله است. بنابراین پیشنهاد می‎شود هر دو کشور با رسیدن به درک مشترکی از مسئله، برای توافق بر یک طرح جامع مدیریتی آب تلاش کنند. در این راه سرمایه‎گذاری در اجرای طرح‎های مشترک آبیاری و تغییر نوع کشت محصولات می‎تواند راهگشا باشد.