ترمیم شکاف دیجیتالی با گسترش خدمات آموزشی و فرهنگی در کتابخانه های عمومی

مفهومی است که از دهه 1990 به حوزه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی وارد شده؛ و به فرص تهای «شکاف دیجیتالی»: هدف نابرابر گروه های مختلف اجتماعی در دسترسی به این فناوری ها اشاره دارد. مقاله حاضر به مرور این مفهوم م یپردازد و راهکارهایی در زمینه نقش کتابخانه های عمومی در ترمیم آن ارائه می دهد.
نمونه ای هدفمند متشکل از 28 کتابخانه عمومی هفت کشور انگلیس یزبان (امریکا، انگلستان، کانادا، استرالیا، ایرلند، نیوزیلند و آفریقای جنوبی)، که اقداماتی در زمینه عبور از شکاف دیجیتال پی شبینی کرده اند، انتخاب شد. سپس، با کمک و بسایت این کتابخانه ها مطالعه شد و اقدامات پیشنهادی آنها مورد بررسی قرار گرفت. در پایان، بر «تحلیل محتوای کیفی» پایه تحلیلی مبتنی بر مرور آثار و توجه به گزید های از اقدامات به عمل آمده، راهکارهایی برای ترمیم شکاف دیجیتالی پیشنهاد گردید.
بر پایه میزان برخورداری کتابخانه های عمومی از امکانات رایان های و برخورداری کاربران آنها از مهار تهای سواد اطلاعاتی چهار سطح شکاف دیجیتالی (عمیق، نیمه عمیق، متوسط و سطحی) شناسایی شد. یافته ها نشان می دهد که مهمترین راهکار در ترمیم شکاف دیجیتالی توجه به رویکرد آموزشی و توسعه خدمات جانبی کتابخانه ها است.
راهکارهای دیگر در این زمینه عبارتند از: تجهیز منابع و امکانات رایانه ای، ظرفیت سازی سخت افزاری و نرم افزاری برای ارتقاء نظا مهای رایانه ای موجود، بازنگری در خط مشی مجموعه سازی، فراه مآوری امکان دسترسی کاربران به خدمات اینترنتی، ایجاد خدمات غیر حضوری مانند میز مرجع الکترونیکی، برگزاری کارگاه های سواد اطلاعاتی، ایجاد و روزآمد سازی و بسایت کتابخانه و ترغیب کاربران به استفاده از خدمات وبی، تعامل با نهادهای آموزشی و تشویق کاربران به استفاده از خدماتی که در آنها از ابزارهای نوین اطلاعاتی استفاده شده است.
ارزش و اصالت: با وجود اهمیت موضوع شکاف دیجیتالی و انتشار منابع انگلیسی فراوان در این زمینه، تا کنون در منابع فارسی به این موضوع توجه کافی نشده است. بر این اساس، انتشار این مقاله می تواند تا حدودی برای تولید منابع فارسی مرتبط در این زمینه مفید باشد.