جایگاه منطق در تقسیم بندی علوم ارسطو

ارسطو در جاهای مختلف آثارش، به تناسب بحث، علوم را به اقسام و شاخه هایی تقسیم می نماید. وی اولین کسی است که منطق را تدوین و به عنوان یک علم عرضه نموده است. اما در میان تقسیم بندی هایی که ارسطو از علوم بدست داده است نامی از منطق به چشم نمی خورد. در اینجا کوشیده ایم با استناد به آثار ارسطو نشان دهیم که منطق، با توجه به موضوعات و مباحثی که در آن مطرح است، یکی از اجزاء یا شاخه های فلسفه اولی محسوب می شود و باید آن را جزو علوم نظری بشمار آوریم.
از نظر ارسطو موضوع فلسفه اولی «موجود» است از آن جهت که موجود است. اما «موجود» به چندین معنا به کار می رود، که از جمله آنها موجود به معنای «صادق» است. به اعتقاد ارسطو چون همه این معانی و کاربردها مشترک معنوی هستند پژوهش درباره همه آنها، و از جمله پژوهش درباره «صادق»، بر عهده علمی واحد، یعنی فلسفه اولی، خواهد بود. از سوی دیگر منطق همان علمی است که به پژوهش درباره «صادق» می پردازد. بنابراین منطق یکی از اجزاء یا شاخه های فلسفه اولی، و بدین ترتیب جزو علوم نظری، خواهد بود.
در دیدگاه ارسطو منطق در عین حالی که جزو علوم نظری است، یک علم آلی به شمار می رود. اما این آلی بودن هیچ منافاتی با نظری بودن آن ندارد. ملاک نظری بودن این است که هیچ هدف دیگری غیر از کسب معرفت یا «نظر» مورد توجه نباشد، اما ملاک غیر آلی بودن این است که هیچ هدفی غیر از کسب معرفت درباره موضوع خاص آن علم مد نظر نباشد. بنابراین ملاک نظری بودن و ملاک غیر آلی بودن یکی نیست. و به همین جهت یک علم می تواند نظری و در عین حال آلی باشد.