ماکله ی سالانه یهود: بررسی روایتی تفسیری در منابع کهن شیعه و سنی

این مقاله به بررسی متنی و منبع شناختی یک روایت تفسیری می پردازد که نخستین بار در دو تفسیرالتبیان و مجمع البیان به نقل از امام باقر علیه السلام آمده است. مولف نشان می دهد که ماخذ شیخ طوسی در نقل این روایت، المصابیح فی تفسیر القرآن تالیف ابوالقاسم حسین بن علی معروف به وزیر مغربی (370418 ق) بوده است. وزیر مغربی این سخن را به نحوی مبهم به «ابوجعفر» نسبت می دهد؛ اما این روایت نه در هیچ یک از منابع حدیثی و تفسیری شیعه پیش از وزیر مغربی آمده، و نه در مهم ترین منابع تفسیر ماثور اهل سنت چون ابوجعفر طبری و ابن ابی حاتم رازی ثبت شده است. مقاله ی حاضر می کوشد رد پای این نقل و روایات مشابه را در منابع تفسیری و روایی کهن بجوید و نشان دهد که وزیر مغربی روایات تفسیری متعددی از تفسیر کلبی (م. 146 ق) را در اثر خود نقل کرده و تمامی آن ها را به ابوجعفر یعنی امام باقر علیه السلام نسبت داده است. این روایات تقریبا همگی به نقل قصص، اسباب نزول، و تعیین مبهمات، اعلام و اماکن قرآنی مربوطند. روش بحث در این مقاله تحلیل سندی نیست، بلکه ترکیبی از دو روش تحلیل متن و تحلیل منبع است.