مطالعه تنوع پاتوتایپ ها و عوامل بیماری زایی قارچ Puccinia striiformis West. f.sp. tritici عامل بیماری زنگ زرد گندم در ایران

بیماری زنگ زرد گندم از بیماری های مهم گندم است که بر حسب شرایط آب و هوایی و در طی سال های مختلف جمعیت های آن دارای تنوع پاتوتایپی زیادی می باشد. هدف از این پژوهش، تعیین پاتوتایپ های قارچ عامل بیماری در مناطق مختلف آب و هوایی ایران و بررسی تغییرات پاتوتایپ ها در طی دو سال متوالی می باشد.
در بهار سال های 1387 و 1388، تعداد 29 جدایه زنگ زرد بر اساس پراکندگی و شرایط آب و هوایی از برگ های آلوده گندم از مناطق مختلف ایران جمع آوری گردید. پس از تکثیر یوریدینیوسپورها در شرایط گل خانه ای و روی رقم حساس بولانی، جدایه ها روی 29 رقم افتراقی مایه زنی شدند و بر حسب واکنش ارقام افتراقی پاتوتایپ، توان بیماری زایی و عوامل بیماری زایی هر جدایه تعیین گردیدند.
از مجموع 29 جدایه جمع آوری شده زنگ زرد گندم، 19 پاتوتایپ شناسایی و در برخی از مناطق پاتوتایپ های مشابه 6E2A+، 6E6A+،6E130A+ و6E150A+ تعیین گردیدند. در سال 1387، جدایه اهوازII و جدایه قراخیل به ترتیب با داشتن فاکتوربیماری زایی برای 12 و 5 ژن مقاومت به بیماری زنگ زرد گندم به عنوان جدایه های با بالاترین و پایین ترین توان بیماری زایی شناسایی شدند. در سال 1388، بالاترین توان بیماری زایی مربوط به جدایه طرقII با داشتن فاکتور بیماری زایی برای 10 ژن مقاومت و جدایه های مربوط به بروجرد و بایع کلاII با داشتن فاکتور بیماری زایی برای 4 ژن مقاومت به عنوان جدایه هایی با پایین ترین توان بیماری زایی شناخته شدند.
با توجه به عدم وجود فاکتور های بیماری زایی برای ژن های مقاومت Yr1، Yr3، Yr4 و Yr10 در برنامه های اصلاحی گندم می توان از این ژن ها در تمام مناطق ایران استفاده نمود.