نامه به سردبیر: نگاهی بر آشفتگی موجود در ترجمه و کاربرد سه واژه مهم مورد استفاده در علوم پزشکی: «effectiveness»، «efficiency» و «efficacy»

همواره در طول تاریخ، نبود یک زبان مشترک و برداشت های مختلف از یک موضوع باعث ایجاد مشکلات و سوءتفاهمات زیادی گشته است. زمینه های مختلف علم نیز از این امر مستثنی نبوده و همیشه در بین دانشمندان و محققان علوم مختلف، اختلاف نظرهای زیادی بر روی واژگان بوده و مشکلات زیادی از نبود یک زبان مشترک به وجود آمده است. یکی از این علوم که در سال های اخیر گسترش زیادی داشته است و شاخه های زیادی به آن اضافه شده است، علوم پزشکی است که به دلیل گستردگی و انشعاب رشته های مختلف در این علوم، محققان و افرادی که در این زمینه مشغول هستند با مشکل تفاهم و ایجاد یک زبان مشترک مواجه هستند. یکی از عوامل اصلی نبود یک زبان مشترک در علوم پزشکی و سایر علوم «واژگان» و «اصطلاحات» هر رشته می باشد که باعث کج فهمی ها و سوءتفاهمات از سوی دیگر افراد می گردد. متاسفانه در طی سال های گذشته در رشته های مختلف علوم پزشکی در کشورمان، واژگان و اصطلاحاتی که باعث سردرگمی و عدم تفاهم متخصصان و محققان و سایر گروه های درگیر در این علوم گشته، رواج زیادی داشته است. این موضوع اختلاف نظراتی را به وجود آورده و سبب شده که محققان و متخصصان این علوم به بازی با کلمات بپردازند و از توجه به اصل مطلب و هدف کاربردی آن غفلت به عمل آورند. از واژه ها و اصطلاحاتی که در سال های گذشته در بین رشته های مختلف علوم پزشکی کاربرد زیادی داشته و متاسفانه ترجمه ها و تعابیر متناقص و متفاوتی از آن ها شده است، اصطلاحات «effectiveness»، «efficiency» و «efficacy» بوده است. با مروری بر فرهنگ لغات، کتب و مقالات مختلف در این رشته ها که در جداول شماره های 1 تا 3 آورده شده است، متوجه دامنه این اختلافات و تفاوت ها خواهیم شد. با توجه به دامنه وسیع اختلافات موجود بر سر این اصطلاحات و سایر اصطلاحات مشابه و همچنین توجه به حساسیت و اهمیت بالای علوم پزشکی به دلیل در ارتباط مستقیم بودن با جان انسان ها و توجه به اهمیت زیاد همکاری بین رشته های مختلف این علوم در ارایه خدمات سلامت و نقش وجود یک زبان علمی مشترک بین محققان و کارشناسان مختلف، باید تلاش های جدی جهت ایجاد یک زبان علمی مشترک در بین افراد این رشته در زمینه های مختلف به وجود آید. یکی از عناصر بسیار مهم در یکسان سازی و ایجاد زبان مشترک، مجلات علمی و پژوهشی علوم پزشکی می باشند. زیرا در سال های اخیر تعداد این مجلات و مقالاتی که در آن ها به چاپ می رسند افزایش بسیار زیادی داشته است و مسلما تعداد افرادی که از این مقالات نیز استفاده می کنند متعاقب آن افزایش یافته است. از این رو مسوولیت سنگینی بر عهده سردبیران محترم این مجلات می باشد که در چاپ مقالاتی که معانی و تفاسیر متناقضی از این اصطلاحات ارایه می دهند دقت بیشتری داشته و جهت ایجاد یک زبان مشترک و یکسان سازی معانی این اصطلاحات بیش از پیش توجه فرمایند. بدیهی است هدف از نگارش مطلب حاضر نه این بوده است که سلیقه و ترجمه مد نظر نویسندگان معرفی گردد، بلکه بر آن شدیم تا بدین وسیله توجه محققان و صاحب نظران و نیز افراد مسوول در این زمینه را به ضرورت انجام اقدامی جهت همسوسازی محققان، مترجمان و نویسندگان علوم پزشکی در استفاده از معادل مناسب سه واژه «effectiveness»، «efficiency» و «efficacy» که بی شک جزو مهم ترین واژه های کاربردی در علوم مختلف پزشکی می باشند جلب نماییم.
مجله علمی- پژوهشی حکیم یکی از مجلات معتبر و پیشرو در زمینه های مختلف علوم پزشکی می باشد و به گمان نویسندگان، تاثیر زیادی در تبیین منش علمی نویسندگی در مجلات علوم پزشکی فارسی زبان کشور دارد. از این رو انتظار می رود با چاپ این مطلب در این مجله سردبیران، محققان، و ارایه دهندگان خدمات سلامت به این موضوع بیش از پیش توجه کنند و جهت رسیدن به یک زبان مشترک در ترجمه و تفسیر این لغات تلاش نمایند.