شناسایی و تعیین مقدار فیتواسترول ها در بذرهای روغنی جمعیت هایی از دو گونه گل گاوزبان (Echium) ایران

فیتواسترول نامیست برای بسیاری از استرول های گیاهی که دارای فعالیت زیستی موثری در انسان ها هستند و به عنوان یک عامل پایین آورنده کلسترول می توانند در پیشگیری و مهار بیماری های قلبی-عروقی و همچنین انواعی از سرطان ها نقش داشته باشند. فیتواسترول ها به مقدار زیاد در روغن های بعضی گونه های گیاهی ازجمله جنس گل گاوزبان (Echium) از تیره گل گاوزبان (Boraginaceae) یافت می شوند. تاکنون در ایران 4 گونه گل گاوزبان شناسایی شده است. با توجه به نقش منحصر به فرد فیتواسترول ها در سلامتی انسان، هدف پژوهش حاضر شناسایی و تعیین مقدار این ترکیب های دارویی در دو گونه گل گاوزبان ایران بود. بذرهای 6 جمعیت از دوگونه گل گاوزبان ایرانی (E. amoenum) و گل گاوزبان ایتالیایی (E. italicum) از رویشگاه های طبیعی آنها جمع آوری شدند. وجود فیتواسترول ها در نمونه های بذر پس از استخراج با حلال های مناسب به روش TLC مورد مطالعه قرار گرفت و بعد مقدار آنها با روش های GC و طیف سنجی نوری تعیین شد. در روش طیف سنجی، مقدار فیتواسترول تام در نمونه ها با استفاده از معادله منحنی استاندارد بدست آمده از تغییرات جذب محلول های با غلظت های 4/1-0 میلی گرم در لیتر استیگما استرول استاندارد در طول موج 640 نانومتر تعیین شد. به روش GC، ببیشترین مقدار فیتواسترول تام در بذر گل گاوزبان ایتالیایی، جمعیت الموت قزوین با 4/399 میلی گرم در 100گرم وزن خشک و کمترین مقدار آن با 112 میلی گرم در 100گرم وزن خشک در بذر گل گاوزبان ایرانی، جمعیت هزارجریب بدست آمد. همچنین بتا-سیتواسترول (با بیش از50% فیتواسترول تام) و کمپسترول (50-20% فیتواسترول تام) به عنوان استرول های اصلی بذرها شناسایی شدند. بذر گل گاوزبان ایرانی، جمعیت بهشهر با 141 میلی گرم/100گرم وزن خشک بتا-سیتواسترول و بذر گل گاوزبان ایتالیایی، جمعیت الموت قزوین به ترتیب با 212 و 4/141 میلی گرم/100گرم وزن خشک کمپسترول و بتا-سیتواستانول، غنی ترین منابع از نظر فیتواسترول ها بودند.