تاثیر آبیاری بارانی و سطحی با پساب تصفیه شده بر شوری خاک

با توجه به محدودیت منابع آب کشور و روند رو به رشد مصرف آب در سال های اخیر، ناشی از افزایش جمعیت و توسعه صنعتی، سیاست های جدید منابع آب کشور مبتنی بر افزایش میزان آب های قابل دسترس و جایگزین نمودن منابع آب می باشد. در این راستا اجرای تدابیری، به خصوص در بخش کشاورزی، که بیشترین سهم مصرف آب را به خود اختصاص داده است، می تواند در کاهش تاثیرات بحران آب مؤثر باشد. با توجه به این که حدود 60 تا 70 درصد آب مورد مصرف شهرها به فاضلاب تبدیل می شود، پساب فاضلاب های شهری می تواند به عنوان یک منبع با ارزش در کشاورزی محسوب شود، به شرط آنکه استفاده اصولی از آن با تصفیه مناسب و روش آبیاری متناسب با کیفیت پساب همراه باشد. همچنین عوارض سوء زیست محیطی و اثرات تجمعی و طولانی مدت استفاده از پساب، از جمله تجمع املاح و فلزات سنگین در خاک و گیاه، رفع گردد و با تحقیقات مستمر در زمینه های ذکر شده مقررات متناسب با هر منطقه ارائه شود.
در این تحقیق، به منظور بررسی تاثیر پساب تصفیه خانه شاهین شهر اصفهان و سیستم های آبیاری بر روی EC خاک، آزمایش هایی برای چند محصول زراعی به مدت یک سال انجام گردید. تیمارهای آب آبیاری شامل آبیاری با پساب و آبیاری با آب چاه می با شد. تیمارهای سیستم آبیاری شامل سیستم آبیاری بارانی و سیستم آبیاری سطحی و محصولات کشت شده، چغندرقند، ذرت و آفتابگردان است. نمونه برداری از خاک، در چهار عمق 20- 0، 40-20، 80- 40 و120-80 سانتی متری در سه مرحله اول، وسط و انتهای فصل رشد انجام گرفت. نتایج نشان می دهد که استفاده از پساب، کاهش شوری خاک را در پی داشته است، به طوری که این کاهش در مقایسه با تیمار آب چاه معنی دار است. بهره گیری از پساب برای آبیاری باعث شده است که خاک های شور و سدیمی منطقه به یک خاک با شوری بین 25/1 تا 49/2 دسی زیمنس بر متر تغییر یابد. آبیاری بارانی تاثیر معنی داری بر کاهش شوری خاک در مقایسه با آبیاری سطحی داشته است. املاح در طول فصل رشد، در اثر آبشویی کاهش یافته و به زیر عمق توسعه ریشه ها منتقل گردیده است. مقدار این کاهش بستگی به نسبت آبشویی و بافت خاک در عمق های مختلف خاک دارد. روند آبشویی املاح، در کشت چغندر و ذرت به جهت بالا بودن نیاز آبی، بیش از کشت آفتابگردان بود. در تیمار آب چاه که میزان املاح آن بالاست، چنانچه نیاز آبشویی کاهش یابد، می تواند باعث افزایش املاح در عمق توسعه ریشه شود که کاهش عملکرد را بدنبال خواهد داشت. عامل دیگری که بر حرکت املاح خاک تاثیر دارد، خلل و فرج درشت ناشی از درز و ترک های سطحی خاک و خلل و فرج ناشی از وجود ریشه های قدیمی در خاک است. از دیگر عوامل مؤثر بر حرکت املاح، پخش آب در سطح خاک است که در سیستم آبیاری بارانی به خاطر افزایش راندمان پخش آب در سطح خاک، راندمان آبشویی املاح بیش از آبیاری سطحی می باشد، و ممکن است این مسئله در نتیجه کاهش جریان ترجیحی در سیستم آبیاری بارانی باشد.