تغییرات میزان مواد آلی خاک در نتیجه آبیاری با فاضلاب های خانگی و خودپالایی آن

به کارگیری آب های با کیفیت نه چندان مطلوب (اصطلاحا آب های نامتعارف) در آبیاری اراضی کشاورزی، از دیرباز در بسیاری از مناطق دنیا عملی رایج و متداول بوده است. در ایران به دلیل حاکم بودن اقلیم خشک و نیمه خشک و فشارهای شدید وارد شده بر منابع آب تجدیدپذیر در نتیجه وقوع خشکسالی های چند ساله اخیر، رشد روزافزون جمعیت، توسعه شهرنشینی، صنعتی شدن، و... استفاده بهینه از تمامی منابع آبی در دسترس از جمله پساب های شهری و خانگی به عنوان یکی از انواع آب های نامتعارف شدیدا مورد توجه قرار گرفته است.
هدف و دورنمای این بخش از تحقیق، بررسی تغییرات مواد آلی خاک در نتیجه ی اجرای عملیات آبیاری با فاضلاب های خانگی و نیز خودپالایی و تجزیه این مواد در خارج از فصل کشت و تا ابتدای سال زراعی بعد می باشد. به همین منظور و در قالب تحقیقات لایسیمتری، به مدت دو سال از فاضلاب های خانگی خام و تصفیه شده شهرک اکباتان جهت آبیاری سبزیجات خوراکی از قبیل گوجه فرنگی، جعفری و هویج استفاده شد. این تحقیق با منظور نمودن آب چاه به عنوان تیمار شاهد و بهره گیری از آزمایش آماری فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی به اجرا در آمد. با پایان یافتن فصل کشت و قطع آبیاری، در فواصل زمانی مناسب از خاک نمونه برداری شد و مقدار مواد آلی تعیین گردید.
نتایج به دست آمده نشان داد که بیشترین مقدار افزایش مواد آلی به خاک، در اثر کاربرد فاضلاب خام، اتفاق می افتد. هم چنین در تمامی موارد، مقدار ماده آلی در خاک تحت کشت محصول هویج از همه بیشتر و در گوجه فرنگی از همه کمتر بود. خودپالایی موجب تقلیل قابل توجه مقدار مواد آلی خاک شد. شدت خودپالایی یا نرخ کاهش روزانه مواد آلی با مقدار ماده ورودی به خاک رابطه مستقیم داشته، به طوری که فاضلاب خام با بیشترین مقدار افزایش ماده آلی، بالاترین نرخ کاهش روزانه (9/14 میلی گرم بر 100 گرم خاک در روز) را به خود اختصاص می دهد. در پایان سال دوم، میزان مواد آلی باقی مانده در خاک، در نتیجه آبیاری با فاضلاب های خانگی خام و تصفیه شده، به طور متوسط برابر 8/48 و 4/17 درصد مقدار اولیه موجود پیش از اجرای تحقیق بود؛ در حالی که در آب چاه کاهش چشمگیر 5/31 درصدی مواد آلی از مقدار اولیه اتفاق افتاد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها، وجود تفاوت معنی دار در سطح 1% از نظر تاثیر نوع آب آبیاری، نوع محصول کشت شده، سال اجرای آزمایش ها و اثر زمان نمونه برداری بر مقدار مواد آلی خاک و خودپالایی آن را به وضوح نشان داد.