علویان خراسان و روابط درون گروهی و برون گروهی آنان طی قرون چهارم تا ششم هجری

علویان به دلیل انتساب به پیامبر در جامعه اسلامی همواره مورد احترام بوده اند. گروه هایی از آنان از قرن دوم هجری به دلایل گوناگون راهی سرزمین های مسلمان نشین شدند. مناطق مرکزی و شمالی ایران از جمله این سرزمین ها بود. با ورود امام علی بن موسی الرضا به ایران در اواخر قرن سوم و استقرار ایشان در خراسان، سیر مهاجرت علویان به ایران و به ویژه خراسان شدت گرفت. «ربع نیشابور»، که در دوره اسلامی از بزرگ ترین نواحی خراسان به شمار می رفت و طوس، اسفراین، سرخس، بیهق، نساء و ابیورد را دربر می گرفت، یکی از مناطق هدف مهاجران بود و طی قرن سوم هجری و پس از آن علویانی از تبار امام حسن بن علی، امام علی بن حسین، امام جعفر بن محمد و امام موسی بن جعفر، در این منطقه ساکن شدند. حضور گسترده خاندان های علوی در این ناحیه و توسعه جمعیتی آنان بستر فرهنگی، عقیدتی و اقتصادی مناسبی برای استمرار مهاجرت ها به وجود آورد. این تراکم جمعیتی در ایجاد منصب «نقابت» (سرپرستی و رتق و فتق امور) علویان در نیشابور موثر بود. گرچه تقریبا تمامی امور علویان ساکن در ربع نیشابور توسط منصب نقابت انجام می گرفت، اما خود علویان دارای گرایش های مذهبی و تفاوت های نسبی بودند که در مناسبات میان آنها تاثیرگذار بود. جدای از این مسئله، آنان خواسته یا ناخواسته در زمینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و فرهنگی، ناچار به مراوده با دیگر ساکنان منطقه بودند. این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی مراودات علویان را در دو حوزه درون گروهی و برون گروهی بررسی و تجزیه و تحلیل کند و تصویر روشنی از وضعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آنان ارائه دهد