فقه معطوف به تمدن

درباره فقه و نسبت آن با تمدن، دیدگاه های مختلفی وجود دارد. برخی هیچ نسبتی میان این دو نمی بینند. گروه دیگری قائل به نسبتی حداقلی بین فقه و تمدن هستند و گروهی نیز فقه را شرط اساسی تمدن سازی قلمداد می کنند. سنجش نسبت فقه و تمدن، با دو نگاه قابل بحث و بررسی است: در یک نگاه، فقه موجود مطالعه شده، نسبت آن با تمدن سنجیده می شود؛ اما در نگاه دیگر، فقه مطلوب مطمح نظر است و با نگاه به آن، نسبت فقه و تمدن بررسی می شود.
مقاله حاضر نگاه اول را برگزیده و به بررسی نسبت فقه موجود با مقوله تمدن و تمدن سازی پرداخته است. حاصل اینکه با رصد کتب، ابواب، مسائل و موضوعات مختلف فقه موجود، نسبتی وثیق بین آن و مقوله تمدن به دست می آید. گرچه نمی توان ادعا کرد نظام های اجتماعی موردنیاز تمدن، مستقیما و تماما در فقه فعلی موجود است، اما وجود چارچوب های اصیل و ساختاری تمدن در فقه موجود، انکارشدنی نیست. دیگر اینکه نظام سازی و بالتبع تمدن سازی از طریق فقه، به گونه ای که بتوان مستقیما نظام های موردنیاز تمدن را از فقه استخراج کرد، در گرو تشکیل و تدوین فقه حکومتی است.