بررسی مسیر تجاری شرق به غرب، بر اساس قصه مهر و ماه

پس از رونق نگارش کتابهای جغرافیایی در سده های نخستین اسلامی، شاهد یک دوره رکود شگفتانگیز در این زمینه، در عصر صفویان هستیم. هرچند این رکود، از یک قرن قبل از صفویه آغاز می شود و تا یک قرن بعد از آنان هم ادامه می یابد؛ اما این شگفتی از آن رو بیشتر می شود که در همان دوران، اکتشافات جغرافیایی اروپاییان در جریان بود و دانش جغرافیا، تحولات مهمی را از سر میگذراند. در فقدان منابعی که بتوان دانش جغرافیایی ایرانیان آن دوره را بر اساس آنها ارزیابی کرد، یک افسانه قدیمی موسوم به «مهر و ماه»، که در اوایل عصر صفوی بازسازی شده، به گونهای قابل توجه دربردارنده درکی مشخص و منظم از جغرافیای عالم است. این افسانه، هر چند جنبه های عاشقانه، عارفانه، رمزی و عیاری دارد؛ اما از خلال آن، ترتیبی مشخص از جغرافیای شرق تا غرب دنیای قدیم را میتوان مشاهده کرد؛ در حالی که هنوز خبری از کشف یک قاره جدید در آن دیده نمیشود.