بررسی تاثیر بخشی از روابط اجتماعی و بسترهای فرهنگی موثر در وضعیت کالبدی سردرهای ورودی در شهر تاریخی بیرجند

تاکنون مطالعه ی خاصی بر روی سردرهای بیرجند صورت نگرفته است.گروهی از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند در پاییز 1387 مطالعه خود را روی سردرهای شهر تاریخی بیرجند و تحت نظارت مرحوم مهندس سلطانی آغاز کردند که این مطالعات در سالهای بعد ادامه یافت. این گروه همچنان به تحقیقات خود ادامه داده و توانسته است مدارک خود را برای تدوین یک کتاب در این مورد آماده سازد. اولین بار با حضور و به بهانه کارگاه فهم معماری ایران از پنجره ی بیرجند، گزیده ای از اطلاعات این پروژه با راهنمایی اساتید محترم کارگاه، دوباره و از نگاهی فرهنگی و اجتماعی مورد بررسی قرار داده شد که نتایج جالب توجهی از آن کسب گردید. گفتنی است که این مقاله، جزو مقالات قابل تقدیر یکی از گروه های تحقیقاتی معرفی گردیده است.
هر نوع معماری بازمانده از گذشته، دارای پیام ها و مفاهیمی از زندگی و رابطه مردمان آن روزگار است. حال اگر معتقد باشیم که معماری ظرفی از زندگی اجتماعی مردم بوده و هست، بایستی که رابطه میان عناصر معماری را بازتابی از رابطه میان مردم تصور کنیم. به ویژه زمانی که جنبه تزیینی و نمادی این عناصر که در خاطره ها می ماند، بیش از جنبه کارکردی آنها باشد و سردر، یکی از مهم ترین این گونه عناصر معماری است. سردرها در بیرجند نیز همانند دیگر نقاط کشور نمادی تعریف شده برای دعوت افراد به داخل بنا و ایجاد خاطره ای ماندگار و پایدار بوده است. بر این اساس سردرها، به عنوان ارتباط دهنده اصلی میان فضای معماری و شهری، بازتاب بیرونی ایده ها، احساسات و موضع گیری های فردی و خانوادگی در مقابل اجتماع بیرون و همسایگان می باشد. از این رو، در این پژوهش از تنوع شکل ها و رابطه کالبدی میان سردرهای تاریخی بافت قدیم، به نوعی روابط همسایگی و ذهنیت ها و پیام های فرهنگی موجود در شهر تاریخی بیرجند که بستر تولید این آثار بوده مورد بررسی قرار گرفته و نموداری حاوی کلید واژگان اساسی و رابطه آنها برای شناخت این موضوع به وجود آمده است.