بررسی نقش عادت های آگاهانه در انجام فرایض دینی: پایه های قرآنی، زیستی و شناختی به مثابه سبکی از زندگی

رفتارهای انسانی به مثابه ی عامل اصلی سازندگی جسم و روح انسان در علوم مختلف از جهات متفاوتی مورد بررسی قرار گرفته و چگونگی صدور آن ها از انسان نیز تحلیل شده است؛ از جمله این علوم می توان به فلسفه، روانشناسی و فیزیولوژی اشاره کرد. در ساختار آموزه های دینی نیز با تعمیم رفتارهای انسان به رفتارهای جوارحی و جوانحی و نیز آگاهانه و یا ناآگاهانه بودن شان و تاثیر هر یک در نظام حیات بشری مورد توجه قرار گرفته است. این مطلب به یک اعتبار از دو منظر و در دو بعد شایسته توجه است: الف. به اعتبار رفتار دنیوی و جنبه ی تجربه پذیر آن ها، ب. به اعتبار جنبه ی متافیزیکی و تجربه ناپذیرشان. گرچه، حیات تجربه پذیر شکل دهنده ی نظام زندگی تجربه ناپذیر و متافیزیکی است، اما همین رفتار ها به اعتبار آگاهانه و نا آگاهانه بودن شان هم در چگونگی شکل دهی به زندگی دنیوی (سبک زندگی دنیوی) و هم در سازماندهی زندگی جاوید (سبک زندگی اخروی) در خور توجه است. بنابراین، ایجاد سبکی از زندگی که موجب سازماندهی و صورت بندی حیات معقول و خدا پسندانه این جهانی باشد به نحوی که چگونگی حیات آن جهانی را به سعادت برساند، هدف آموزه های دینی در تحلیل رفتارهاست. متون دینی مملو از چنین تحلیل هایی است و البته در نگاه دینی بررسی رفتارها فراتر از تحلیل، به کرسی دستورالعمل نیز می نشیند و با تعیین تکالیف رفتاری سبک خاصی از زندگی را فرا روی انسان قرار می دهد. از منظر فیزیولوژی، رفتارهای انسان محصول فرایندهای بسیار پیچیده و منظمی است که تحلیل چگونگی تکوین آن ها ما را یاری خواهد رساند تا با تامل بیش تری از افعال خود که به عادات منجر می شوند مراقبت کنیم. این مقاله در صدد پاسخ به پرسشی بنیادین از منظر دو نوع معرفت تجربی و دینی است. آن پرسش بنیادین این است: رفتار های آگاهانه چگونه در انجام فرایض دینی نقش آفرینند و مکانیسم فیزیولوژیکی عمل آن ها چگونه است؟