برهم کنش های فرهنگی زرنکه با ساتراپی های شرقی امپراتوری هخامنشی با استناد به صنعت سفالگری

شهر دهانه ی غلامان سیستان، یکی از محوطه های شناخته شده و کلیدی در بخش شرقی امپراتوری هخامنشی به شمار می رود. نمایندگان ساتراپ زرنکه (سیستان) بر پلکان های شرقی آپادانای تخت جمشید در حال آوردن هدایایی مانند گاو و سپرهای بلند نقش گردیده اند. علاوه بر این، نمایندگان سایر ساتراپی های شرقی مانند هندیان، آراخوزیه و گنداریان نیز در حال حمل هدایای خود به بارگاه شاهی هستند. هم اکنون شرقی ترین ایالات این امپراتوری ایرانی در خارج از مرزهای کنونی آن و در کشورهای افغانستان، پاکستان و هند واقع شده است. متون کتیبه ها و نقش برجسته های هخامنشی، آشکارا بیانگر اهمیت ایالت های شرقی امپراتوری از جمله ساتراپ های هنیدوش، آراخوزیایی و گنداریان است. تکرار اسامی آن ها پس از مراکز حکومتی در فهرست های ایالتی، همچنین عمل جسورانه مسلح بودن آن ها در برخی نقوش و اخذ مالیات سنگین از ایالات شرقی جملگی بیانگر اهمیت سیاسی این بخش از امپراتوری است.
کاوش های صورت گرفته در سیستان، پاکستان و افغانستان بسیاری از زوایای گنگ و مبهم تاریخی این ایالات را نمایان ساخت و نشان داد که ساتراپی های مذکور علاوه بر ارتباطات فرهنگی نزدیک با یکدیگر، در بسیاری از زمینه های تمدنی و سیاسی بر هم کنش های فراوانی داشته اند؛ به گونه ای که با مشاهده ی آثار هم دوره در محوطه های باستانی این ساتراپی ها، می توان یگانگی فرهنگی را آشکارا در بین آن ها مشاهده نمود. برای این منظور، محوطه های باستانی بلمبت، اکرا و چارسدا در پاکستان که لایه های هخامنشی دارند، با محوطه ی نادعلی (سرخ داغ) در افغانستان و محوطه ی هخامنشی دهانه ی غلامان در سیستان مورد مطالعه قرا گرفتند وسفالینه های آن ها با یکدیگر از نظر تکنیک و ویژگی های فنی و شکلی، هدف مقایسه های گونه شناختی قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعات نشان داد که سیستان در دوره ی هخامنشی بیش از نواحی داخلی ایران، با مناطق شرقی ارتباط و پیوند داشته است.