رسوب شناسی و ژئوشیمی نهشته های پلایای جازموریان

دریاچه های فصلی یا پلایاها به دلیل قرار گرفتن در مناطقی با توپوگرافی پست در نواحی خشک و بیابانی با سیستم بادهای قوی و نیز وجود ذرات دانه ریز و جدا از هم، منشا مهمی برای رسوبات بادی و طوفان-های گرد و غبار به شمار می آیند. پلایای فصلی جازموریان (هامون جازموریان)، دریاچه ای فصلی با حوزه آبریز بسته بوده، در جنوب شرق ایران واقع شده است. این پلایا در10 سال گذشته به دلیل خشکسالی های پیاپی کاملا خشک بوده است. در این مطالعه، 26 نمونه رسوب سطحی جهت مطالعات رسوب شناسی و ژئوشیمی رسوبی از پلایای مذکور برداشت گردید. نمونه ها در آزمایشگاه مورد آنالیزهای دانه بندی، کلسیمتری، آنالیز عنصری، کانی شناسی و شناسایی نوع کانی های رسی قرار گرفت. بررسی های رسوب شناسی نشان دهنده این است که رسوبات بیشتر در اندازه سیلت و رس بوده، می توانند به وسیله باد و طوفان ها برای مسافت و مدت زمان زیادی حمل گردند. از مهمترین تیپ های رسوبی، انواع گل و گل ماسه ای می باشند. مهمترین کانی های تشکیل دهنده رسوبات نیز به ترتیب کلسیت، کوارتز، فلدسپات و هالیت هستند. توزیع کانی ها در پلایا دارای الگوی منظمی است. کانی های رسی مونتموریلونیت، کلریت و ایلیت کانی های اصلی رسی بوده و کائولینیت به عنوان کانی فرعی و به صورت درجازا در پلایا وجود دارد. بر اساس مطالعات ژئوشیمی رسوبی برای عنصر، دو منشا اصلی آواری شامل سنگ های آذرین، آمیزه های رنگی و نیز رسوبات تبخیری را می توان نام برد. عناصر کلسیم، استرانسیوم و سدیم بیشتر به صورت شیمیایی در پلایا ته نشین می گردند. با توجه به وضعیت مورفولوژیکی و اقلیمی و ویژگی های رسوب شناسی، پلایای جازموریان منشا مهم رسوبات بادی و طوفان های گرد و غبار در جنوب شرق ایران و حتی جنوب غرب آسیا می باشد.