خواجه نظام الملک: گرایش صوفیانه، گراییدن به تعصب مذهبی

موضوع مقاله حاضر بررسی اندیشه های سیاسی- مذهبی خواجه نظام الملک طوسی، در کتاب سیاست نامه است. در این مقاله نشان داده ایم که او در عصر تعصب های مذهبی می زیست و به عنوان فردی تاثیر گذار، به جای تعدیل این دشواری جامعه، با عمده کردن مذهب خود، به مبارزات مذهبی دامن می زند. اگر چه او به تصوف گرایش و با صوفیان نشست و برخاست دارد و برای آنان خانقاه می سازد، اما از تسامح آنان در برخورد با اعتقادات مردم، درس نمی گیرد. برعکس برای آن که بتواند باور مذهبی خویش را در جامعه تسری دهد و همگان را به قبول آن وادار سازد، با تاسیس نظامیه ها، از دانشمندان بزرگی چون غزالی کمک می گیرد تا نظریه آنان را پشتوانه باور های خود قرار دهد و بدین ترتیب مخالفان مذهبی خویش را که در اصل مخالفان سیاسی او و حکومت سلجوقیان اند، از میدان به در کند. خواهیم دید که تقریبا در تمام فصول این کتاب، اندیشه های مذهبی تعصب آلود خواجه بر همه مسایل سیاسی و اجتماعی، سایه افکنده است.