تحلیلی بر مفاهیم رشد و توسعه

«رشد» و بویژه «توسعه»، مفاهیمی پیچیده، متغیرر، چند وجهی و پویا است؛ به همین دلیل عدم اجماع در بین صاحب نظران بر دشواری تعریف و تبیین موضوع افزوده و یافتن راهی برای برقراری رابطه منطقی بین این مفاهیم به دلیل خلط معانی بین آن، چندان قرین موفقیت نبوده است و در نتیجه، عدم درک معانی در حوزه نظر، موجب کاربرد نادرست آن در عمل شده است. از این رو تحلیل مفاهیم بنیادی و برداشت های «رشد» و «توسعه» و نیز رویکردها، آثار و نتایج می تواند در تبیین و توضیح مباحث پیچیده و چند وجهی آن موثر باشد.
در این مقاله، ضمن بیان مقایسه ای، مفاهیم رشد و توسعه، با ذکر رویکردهای چهارگانه (خطی، مرحله ای، اقتصاد سیاسی و منابع انسانی) با تاکید بر مفهوم توسعه و ابعاد آن، نقش انسان و فرهنگ، در فرایند توسعه بررسی و با توجه به تجربه تاریخی نشان داده شده که هر گاه توسعه بر شاخص های اقتصاد و کمی، تکیه کند (توسعه بعدی) و از انسان و نقش وی (در ابعاد اجتماعی و فرهنگی) غفلت نماید، نه تنها قادر به حل مسائل جامعه نشده بلکه به تعارض ها و بحران های اجتماعی و فرهنگی نیز دامن خواهد زد.