تبیین و تحلیل علم دینی از دیدگاه شهید صدر

علم دینی در مکتب علامه صدر، یکی از نخستین نظریه های علوم انسانی اسلامی است. شهید صدر هم به تبیین این پارادایم پرداخته و هم آن را در عرصهء اقتصاد اسلامی پیاده کرده است. این نظریه نشان داده است که رسالت اسلام به عنوان یک دین، کشف پدیده های عینی و خارجی و روابط بین آن ها نیست. کشف و توصیف این گونه موارد که بعد خارجی و تجربی دارند، بر عهده علم است که همواره در معرض تغییر و دگرگونی قرار می گیرند. رسالت اسلام طراحی مبانی و چارچوب های اساسی ساخت جامعه و بایدها و نبایدهای اصولی و چشم اندازی است که جامعه باید در مسیر تعیین شده و اصول پذیرفته شده، به سوی آن حرکت کند. «علم» تا زمانی که جنبه ء توصیف گری محض داشته باشد، متصف به اسلامی و غیراسلامی نمی شود؛ زیرا فقط بیانگر واقعیت های خارجی و تجربی در حال وقوع و یا واقع شدهء قبلی است. اما اگر ابعاد و عرصه های متفاوت جامعه ای بر اساس مذهب اسلام تحقق عینی یافت، دانشمندان و عالمان می توانند از ابعاد و زوایای متفاوت دربارهء آن جامعه مطالعه و مداقه کرده، پدیده ها، روابط عینی بین آن ها و آثار و نتایج شان را کشف و تبیین کنند. دانش و آگاهی حاصل از ماهیت و چگونگی پدیده های مورد مطالعه و تحلیل چنین جامعه ای، علم اسلامی است که درواقع توصیف و تبیین پدیده ها و روابط بین آن ها را در جامعه اسلامی برعهده دارد.
مدار تشخیص دیدگاه شهید صدر در این نوشتار، آراء ایشان دربارهء مذهب و مکتب اسلام و فرآیند دست یابی به آن و چگونگی پیاده سازی آن ها در کلیت اجتماعی و مشاهده و تحلیل آن هاست. مهم ترین اثر شهید صدر که صراحتا به رابطهء اسلام و علم اقتصاد توجه کرده، اقتصادنا است. در المدرسه القرآنیه نیز زمینهء تعمیم این نظریه را فراهم کرده است.