برآورد هزینه خارجی گرمایش جهانی ناشی از بهره برداری آزاد راه های کشور

بخش حمل و نقل و به ویژه حمل و نقل جاده ای به منزله مهم ترین بخش مصرف کننده انرژی، بعد از بخش نیروگاهی، اصلی ترین عامل گرمایش جهانی است. در ادبیات اقتصادی، هزینه هایی که عاملان ایجاد کننده آن ها (کاربران حمل و نقل) پرداخت نکرده و به اجتماع تحمیل شده اند، هزینه های خارجی شناخته می شوند. طبق نظریه رفاه اقتصادی هر هزینه ای که در جامعه ایجاد می شود، باید از عاملان آن دریافت شود. بنابراین، باید معادل پولی هزینه خارجی گرمایش جهانی برآورد شود، تا بتوان از عاملان آن در قالب عوارض یا شیوه های دیگر قیمت گذاری تردد در معابر اخذ کرد. در ایران هنوز برآورد پولی مناسبی از هزینه گرمایش جهانی ناشی از فعالیت بخش حمل و نقل جاده ای وجود ندارد. در این مقاله این شکاف تحقیقاتی مدنظر قرار می گیرد و با استفاده از مدل ریاضی، هزینه خارجی گرمایش جهانی برای وسایل نقلیه مختلف (سواری، مینی بوس، اتوبوس، کامیون و تریلی) در جاده های کشور برآورد می شود. مدل برای آزادراه های کشور اجرا و نتایج آن ارائه می شود.نتایج حاکی است که هر دستگاه سواری، وانت و مینی بوس، اتوبوس، کامیون و تریلی به ترتیب هزینه گرمایش جهانی معادل 3/10، 3/31، 0/94، 0/94 و 8/135 ریال را به ازای هر کیلومتر طی شده، ایجاد می کنند. بدیهی است که تریلی ها به علت سوخت بالاتری که مصرف می کنند هزینه بیشتری نیز دارند. از مجموع 360 میلیارد ریال هزینه سالیانه ناشی از نشر دی اکسید کربن در آزاد راه ها، 30 درصد سهم کامیون های سنگین و 25 درصد سهم سواری و وانت است. نتایج به دست آمده از این مقاله می تواند کمک شایانی برای سیاست گذاران حمل و نقل جاده ای در جهت تعیین عوارض دقیق تر برای جاده ها باشد. عوارضی که در حال حاضر در آزاد راه ها اخذ می شود حتی جبران کننده سهم هزینه خارجی گرمایش جهانی نیز نیست.