الگوی حکایت در تاریخ نگاری اسلامی بازنمایی شخصیت امین عباسی در اخبارالطوال دینوری

در منابع و تحقیقات تاریخی، شخصیت امین در میان خلفای عباسی، به عنوان خلیفه ای که متصف به رذائل اخلاقی است شناخته می شود. این تصویر منفی از وی به واسطه گزارش های متون تاریخ نگاری مسلمانان در قرون نخستین اسلامی از جمله اخبارالطوال دینوری ایجاد شده و تحقیقات تاریخی معاصر درباره خلافت عباسی نیز با اعتماد به آن گزارش ها، این تصویر را به عنوان واقعیت تاریخی وی پذیرفته اند. اما با استفاده از رویکردهای تفسیری انتقادی نقد متون می توان دریافت دینوری در بازنمایی شخصیت امین و رویدادهای منجر به قتل وی، به دلیل ویژگی های خاص این واقعه، فرم بیان «حکایت» را در پردازش و بازنمایی رویداد به کار گرفته است تا به واسطه وجه تعلیمی فرم بیان حکایت تاریخی و کارکرد عبرت آموزی مطالعه «تاریخ» در فرهنگ اسلامی، تفسیری از مسئله جبر و اختیار و نسبت آن با حقایق اخلاقی بر اساس کلام معتزلی را اثبات کند. به نظر می رسد همین پیش فرض های عقیدتی، انتخاب فرم بیان حکایت و بازنمایی آن رویدادها را به صورت «واقعیت استعاره ای» موجب شده است.