تمایز علوم

محققان اصولی غالبا پیش از تعریف علم اصول و بیان موضوع آن، بحثی درباره موضوع علم و به تناسب آن، «ملاک تمایز علوم» مطرح کرده‏اند. در «ملاک تمایز علوم» چهار نظریه مطرح است:نظریه یکم: مشهور معتقدند که تمایز علوم به موضوعات است.
نظریه دوم: محقق خراسانی معتقد است که تمایز علوم به اغراض است.
نظریه سوم: محقق عراقی و در پی ایشان محقق خویی تمایز علوم را گاه به اغراض می دانند و گاه به موضوعات.
نظریه چهارم: محقق اصفهانی و امام خمینی تمایز علوم را به خود علوم می دانند و معتقدند که تمایز علوم به ذات مسایل آنهاست. البته این دو محقق، در ملاک وحدت علوم با یکدیگر اختلاف نظر دارند. محقق اصفهانی ملاک وحدت علوم را «غرض واحد» و امام خمینی «سنخیت قضایا» می‏داند.
در این نوشتار، چهار نظریه را به تفصیل بررسی کرده ایم و در پایان، این دیدگاه را برگزیده‏ایم که وحدت علوم، اعتباری و تمایز آنها به خود مسایل آنهاست.