ارزیابی کمی و کیفی اسانس دو گونه مرزنجوش وحشی (Origanum vulgare L.) و مرزنجوش اروپایی (Origanum majorana L.) در ایران

مرزنجوش گیاهی متعلق به خانواده نعناعیان و از گیاهان دارویی و اسانس دار مهمی می باشد که در اکثر نقاط دنیا استفاده می شود. هدف از انجام این تحقیق شناسایی و مقایسه ترکیبات و مقدار اسانس گونه های مرزنجوش وحشی و اروپایی به منظور مشخص نمودن مهم ترین ترکیبات دارویی آنها است. دو گونه مهم از سرده مرزنجوش شامل Origanum vulgare L. و Origanum majorana L. در ابتدای تیرماه سال 1392 از مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان دارویی با چهار تکرار جمع آوری شد. اسانس گیری از اندام هوایی خشک شده دو گونه مذکور به روش تقطیر با آب صورت گرفت و اجزای اسانس با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف نگار جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. آنالیز اسانس گیاهان نشان داد که میزان اسانس در گونه ی O. vulgare برابر 13/0 درصد در ماده خشک بود و ترکیبات ترانس کاریوفیلن (46/21 درصد)، جرماکرن - D (99/18 درصد) و (E، E-α) فارنسن (12/9 درصد) به ترتیب بیشترین اجزای اسانس بودند. همچنین در گونه ی O. majorana میزان اسانس برابر 09/1 درصد در ماده خشک بود و ترکیبات ترپینولن-4- ال (11/23 درصد)، γ-ترپینن (94/13 درصد) و α- ترپینن (11/8 درصد) به ترتیب بیشترین اجزای اسانس را تشکیل می دادند. به طور کلی هر دو گونه در مقدار، گروه ترکیبات و مهم ترین ترکیب اسانس نسبت به هم متفاوت بودند. در گونه ی O. vulgare با مقدار اسانس کمتر، ترکیبات سزکویی ترپن های هیدروکربنی با 18/69 درصد بیشترین اجزای اسانس را تشکیل می دادند، در حالی که در گونه O. majorana با میزان اسانس بیشتر، ترکیبات مونوترپن های هیدروکربنی با 53/42 درصد بخش عمده اجزای اسانس را به خود اختصاص دادند.