نگاهی نو به مبانی مسئولیت مدنی دارندگان خودرو

مشهور این است که مسئولیت مدنی دارندگان خودرو مبتنی بر یکی از نظریه های فرض تقصیر، تعهد به حفاظت، خطر یا ترکیبی از آن ها باشد. بر پایه این نظریه ها، دارنده خودرو اگر قرارداد بیمه اجباری مسئولیت مدنی نبندد، خود باید همه زیان های وارد به اشخاص ثالث را جبران کند. این برداشت متکی به عبارتی از ماده 1 قانون بیمه اجباری. .. مصوب 1347ش بوده است. قانون اصلاح قانون بیمه اجباری. .. مصوب 1387ش، آن عبارت محوری را حذف کرده است. اکنون پرسش اساسی این است که آیا دارندگان خودرو، همچنان در برابر اشخاص ثالث زیان دیده مسئولند؟ و اگر پاسخ مثبت است، مبنای مسئولیت آنان چیست؟ برخی از صاحب نظران به این پرسش پاسخ مثبت داده، مبنا را نظریه های پیشین می دانند؛ برخی پاسخ منفی داده اند، و گروهی سکوت کرده اند. نویسندگان این مقاله با نقد نظریه های یادشده، تضمین جمعی خسارت و توزیع زیان را مبنای مسئولیت پیش گفته معرفی کرده اند و چون این موضوع، سازمان یافته، منتظم و خودگردان است، آن را «سامانه مسئولیت مدنی جمعی» نامیده و کوشیده اند نشان دهند که برای تناقض ها و ابهام هایی که نظریه های پیشین با آن روبه رو بوده اند، پاسخ موجهی وجود دارد. بر مبنای سامانه مسئولیت مدنی جمعی، دارنده محدود است به حق بیمه ای که باید بپردازد و بیش از آن مسئولیتی ندارد.