بررسی کارکرد فانتزی؛ همچون تمهیدی کلیشه شکن در داستان های برگزیده ی کودک و نوجوان پس از انقلاب اسلامی

کلیشه های جنسیتی، باورهای فرهنگی قالبی و مشترک درباره ی رفتارها و فعالیت ها و صفات زنانه و مردانه هستند. در این کلیشه ها گروه های مردان و زنان با یکدیگر مقایسه می شوند و معمولا این ارزشیابی به تبعیض جنسی می انجامد. الگویابی جنسیتی از دوران کودکی آغاز می شود؛ ازاین رو، کتاب های کودک و نوجوان در کنار دیگر ابزارهای جامعه پذیری، در انتقال هنجارها و شکل دادن به هویت جنسی نقشی چشمگیر دارند. پژوهش ها نشان می دهد تصویری که از دو جنس عرضه شده، در بسیاری از داستان های واقع گرای کودک و نوجوان، تبعیض آمیز است. در داستان های فانتزی عواملی مانند قراردادهای گونه ی ادبی، جنس نویسنده، تاریخ نگارش و میزان فانتاستیک بودن شخصیت ها و کنش هایشان بر میزان و نوع کلیشه ها تاثیری محسوس دارند. دراین مقاله کوشش شده است تاثیر فضای فانتزی و شخصیت های فانتاستیک بر میزان کلیشه ها بررسی شود. بدین منظور، تعدادی از فانتزی های برگزیده ی کودک و نوجوان، که در گستره ی زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1387 نگارش یافته اند، تحلیل شدند. یافته ها نشان داد شدت و ضعف بازتاب کلیشه های جنسیتی رابطه ای مستقیم با واقعیت و فراواقعیت دارد: در داستان هایی که هیچ عنصر و پدیده ای از جهان واقع در آن ها وجود ندارد، کلیشه ها دیده نمی شوند؛ در داستان هایی که از دو عالم فراتری و فروتری و شخصیت های فانتاستیک و انسانی ترکیب شده اند، کلیشه ها تنها در بخش غیرفانتزی حضور دارند و درنهایت، در داستان هایی که غلبه با واقع گرایی است و عناصر و شخصیت های فانتاستیک محدودتری در آن ها دیده می شود، کلیشه های جنسیتی پررنگ ترند.