واکنش خصوصیات فنومورفولوژیک ارقام عدس (Lens culinaris Medik.) به آبیاری تکمیلی در شرایط مشهد

در مناطق خشک و نیمه خشکی مانند ایران، آبیاری تکمیلی عاملی مهم در رشد و نمو عدس می باشد. به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی بر خصوصیات فنولوژیک و مورفولوژیک سه رقم عدس (Lens culinaris Medik.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت اسپلیت بلوک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش، آبیاری تکمیلی (آبیاری در تمام مراحل فنولوژی گیاه، انجام یک بار آبیاری در هر کدام از مراحل شاخه دهی، گل دهی، غلافدهی، پرشدن دانه ها و بدون آبیاری طی فصل رشد) به عنوان فاکتور اصلی (کرت نواری)، و سه رقم عدس (رباط، کالپوش و گچساران) به عنوان فاکتورهای فرعی درنظرگرفته شدند. نتایج نشان داد انجام یک نوبت آبیاری تکمیلی در هر کدام از مراحل گلدهی، غلافدهی و پرشدن دانه عدس در مقایسه با آبیاری تکمیلی در مرحله شاخه دهی، منجر به افزایش معنی دار (01/0p≤) دوره رشد زایشی گیاه شد. آبیاری کامل نیز کل دوره رشد گیاه را حدود 12درصد (بر اساس درجه روز) نسبت به تیمار بدون آبیاری افزایش داد. اثر متقابل آبیاری×رقم نیز بر رشد رویشی و کل دوره رشد گیاه، معنی دار (01/0p≤) بود، به طوری که در رقم رباط، تاخیر در آبیاری تا مرحله پرشدن دانه سبب کاهش 5/9درصدی طول دوره رشد رویشی (بر اساس درجه روز) نسبت به شرایط آبیاری کامل شد و در رقم کالپوش، آبیاری در مرحله غلافدهی، تعداد درجه روز رشد را حدود 9درصد نسبت به تیمار بدون آبیاری افزایش داد. آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی، تعداد شاخه در بوته را به میزان 14درصد نسبت به تیمار آبیاری در مرحله پرشدن دانه افزایش داد، در حالی که آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی سبب افزایش 33درصدی وزن خشک شاخه نسبت به تیمار بدون آبیاری شد. همچنین آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی در ارقام رباط، کالپوش و گچساران، وزن خشک شاخه را نسبت به تیمار بدون آبیاری به ترتیب حدود 17، 31 و 59درصد افزایش داد. اثر متقابل آبیاری×رقم بر طول و وزن خشک شاخه و عملکرد دانه در عدس معنی دار (01/0p≤) بود. در رقم گچساران، عدم آبیاری سبب کاهش30درصدی طول شاخه در گیاه نسبت به تیمار آبیاری کامل شد، در صورتی که این کاهش در رقم کالپوش، حدود 21درصد بود. همچنین آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی طول شاخه را در ارقام رباط، کالپوش و گچساران به ترتیب 18، 23 و 27درصد نسبت به تیمار آبیاری تکمیلی در مرحله پرشدن دانه افزایش داد. همبستگی مثبت و معنی داری بین دوره رشد رویشی و زایشی با طول ساقه (به ترتیب *26/0=r و **34/0=r) و دوره رشد زایشی با طول شاخه (*30/0=r)، وزن خشک ساقه و شاخه (به ترتیب **37/0=r و **41/0=r) و عملکرد دانه (**34/0=r) مشاهده شد. همچنین بین عملکرد دانه با طول ساقه (*32/0=r)، تعداد و طول شاخه (به ترتیب **44/0=r و **53/0=r) و وزن خشک ساقه و شاخه (به ترتیب **42/0=r و **36/0=r) همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. به نظر می رسد انجام یک نوبت آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی در بهبود خصوصیات رشدی و عملکرد عدس، موثرتر بوده است.