نقد و ارزیابی «گویه های به کار رفته» در پیمایش های دین داری در ایران

اعتماد به نتایج و الگوگیری از پیمایش های دینداری در ایران، مستلزم اطمینان از روایی آنها در سه سطح «مدل»، «سنجه» و «گویه» های آن است. این مقاله با تمرکز بر 12 پیمایش شاخص، به بررسی روایی آنها در سطح سوم پرداخته و آن را نه بر حسب مدعای ایشان در تحصیل روایی؛ بلکه از طریق تامل در فحوای گویه های به کار رفته و میزان انطباق آنها با مقصود سنجش، مورد ارزیابی قرار داده است. نتیجه حاصل از این بررسی نشان می دهد که بخش قابل توجهی از گویه های به کاررفته در پرسشنامه این تحقیقات، مفهوم و مقوله دیگری به جز دینداری و مولفه های ذیل آن را سنجیده اند.
این مقاله ضمن گسترش دایره مفهومی ما در این حوزه، دقت نظر های لازم در ساخت و پرداخت گویه های مورد استفاده در پیمایش های دینداری را نیز افزایش خواهد داد و بر روی هم، گام کوچکی است در مسیر نیل به یک الگوی استاندارد برای رصد دایمی میزان دینداری در ایران.